Naar verluidt heeft dit in de jaren tachtig in kalkletters op een groot aantal Parijse muren gestaan: Als verkiezingen iets zouden veranderen, dan waren ze allang afgeschaft. Een zinnetje dat aan Coluche wordt toegeschreven. Als er bij ons vandaag verkiezingen waren, dan vrees ik dat heel veel kiezers precies hetzelfde zouden denken.

De verkiezingsuitslag wordt dan voorspelbaar: met de voeten vooruit heet dat. Dan kies je niet meer, dan schop en sla je. En dat is natuurlijk niet goed. Maar het antwoord daarop is dan weer dat er niets is om voor te kiezen. Behalve loze beloften. Over talloze zogenaamd noodzakelijke dingen waarvoor er geen geld meer is. Politici weten dat de tijd finaal alle beloften heelt, en met verkiezingsbeloften doet hij dat nog sneller. Waarbij je dan toch weer in Parijs terechtkomt. Vicieuze cirkels zijn heel logisch.

Uiteraard zullen in de aanloop naar de verkiezingen van juni onze media ons overstelpen – ze zijn daar eigenlijk al volop mee bezig – over de kleine oorlog tussen de partijen. Wie met wie, waarom wel en waarom niet, de Vlaamse meerderheid of minderheid, het cordon, Vivaldi II, de strijd om de Zestien, de rapporten van parlementsleden, enz. Beschaafd amusement.

Je kunt er overigens donder op zeggen dat onze Vlaamse openbare omroep een verkiezingsprogramma zal maken met in de hoofdrol Niels Destadsbader. En mocht deze eminente mediafiguur alsnog te licht worden bevonden, dan komt er iets met Tom Waes. Om de mensen bezig te houden.

Terwijl dat nu net het punt is: de mensen willen niet meer beziggehouden worden, omdat ze de indruk hebben dat ze al veel te lang beziggehouden worden. Een voorbeeld.

Op de site van de VRT legt een zelfverklaard expert van het eigen huis uit dat de verkiezingen niet (meer) over het klimaat zullen gaan. (Wat een opluchting. De programma’s in 2019 gingen vrijwel uitsluitend over het klimaat, maar daarvan heeft de VRT zelf nadien toegegeven dat dat fout was.) Maar het is om meerdere redenen een merkwaardige stelling. Om te beginnen is het klimaatprobleem in de laatste vijf jaar niet opgelost. Er zijn integendeel almaar meer aanwijzingen dat dat probleem heel serieus is.

Tegelijk zijn er al even duidelijke aanwijzingen dat de energietransitie – voor alle duidelijkheid: we moeten dat doen! – te snel gaat. Omdat de verschillende overheden te hard hun best doen. Maar zonder draagvlak. Zeker als blijkt dat de praktijk de regels niet kan volgen. Neem de verplichte slimme meter. Maar er zijn krassere voorbeelden.

In Nederland zijn er nieuwe bedrijfspanden zonder elektriciteit. Je kan er wel de stekkers in de dozen steken, maar het pand kan niet worden aangesloten op het net omdat dat net dat niet aankan. En het staat vrijwel vast dat dat binnenkort ook gaat gebeuren met woonblokken. Ook bij ons. Wie dan elektrificatie zo goed als verplicht maakt, riskeert ongelukken, ook electoraal. Idem met de verplichte warmtepompen. Dat is voor nieuwe woningen verstandig; voor oude huizen is het absurd.

Klimaat is dus wel een thema. De vraag namelijk naar de betaalbaarheid van het klimaat-beleid, de vraag naar het tempo. Duitsland heeft als eerste alle atoomcentrales gesloten, heeft eerder dan andere landen gezorgd voor veel wind en veel zon. De energieprijs is er gemiddeld de helft duurder dan elders in de EU…

Nog zoiets. In 2008 was het Nationaal Inkomen van de EU ongeveer gelijk aan dat van de Verenigde Staten; vorig jaar was het veertig procent kleiner. (Maarten Boudry merkt op X op dat de schamele Europese groei dan nog vaak toe te schrijven is aan de Europese toepassing van Amerikaanse innovatie, o ironie.) Zullen we dan maar van Industrie of Geen Industrie in eigen land een verkiezingsthema maken?

Nog eentje? In dit (vooralsnog gezegende) land is het heel goed mogelijk dat je meer geld krijgt als je thuisblijft dan wanneer je gaat werken. Wie heeft dat in ’s hemelsnaam ooit goedgekeurd?! Misschien moeten we als principe invoeren dat voortaan zelfs maar een beetje werken per definitie beter is dan niet werken?

En misschien hebben we ook behoefte aan een aantal noodprogramma’s? De grove borstel zeg maar. Vanwege dringend. In het onderwijs bijvoorbeeld. We gaan toch niet blijven aanvaarden dat het niveau daalt, dat we weten wat we eraan moeten doen, maar dat we dat om diverse en meestal oneigenlijke redenen niet doen?

Gaan we blijven aanvaarden dat rechtszaken op de rol worden gezet, als alles goed gaat, tegen 2040? Beseffen we wel hoe fundamenteel erg het is dat de staat de eigen vonnissen en arresten gewoon straal negeert? De in beslag genomen diepvries en koffiemachine op het kabinet van staatssecretaris De Moor, dat is de staat waarvan alleen een karikatuur overblijft. Is er iemand die er nog bij stil staat hoe erg dat is? Waarom ook hier geen noodprogramma?

Zelden tevoren is er bij verkiezingen zoveel inhoud geweest. Gaan we blijven dulden dat politici van alle partijen het hebben over de echte zorgen van de mensen en prompt een volgende losse flodder lanceren?

Bij verkiezingen gaat het heel vaak over de keuze tussen stabiliteit en verandering. En de stabiliteit haalt het dan meestal. Vandaag moet je kiezen voor de verandering om nog wat stabiliteit over te houden. Wat een schitterende paradox.

Doorbraak, 16 januari 2024