Egbert Lachaert heeft gelijk: als Bart De Wever en Paul Magnette erin slagen om een regeerakkoord af te sluiten, dan moet het meer zijn dan wat we gewend zijn. Meer dus dan extra bevoegdheden voor de regio’s en meer geld voor de Franstaligen. Eén keer hebben we zelfs gewoon meer geld gegeven, zonder bevoegdheden. Maar dat was onder Guy Verhofstadt, en men mag geredelijk aannemen dat Lachaert daarmee niets van doen wil hebben.

Maar om het met een boutade te zeggen: we hebben behoefte aan een échte staatshervorming. Daarbij is er maar één leidmotief: beter bestuur, wat niets anders is dan het dienen van de burgers tegen een redelijke prijs. In de 21ste eeuw is de staat per definitie sterk – de verwachtingen van de burgers zijn huizenhoog - maar net daarom is hij ook lean-and-mean. Een staatshervorming zonder een daaraan gekoppeld kerntakendebat riskeert daarom dat enige doel voorbij te schieten.

En laat niemand zich illusies maken: er zullen effectief beduidend meer bevoegdheden naar de regio’s moeten gaan. Moeten omdat er een efficiënt antwoord moet worden gegeven aan de verschillen tussen noord en zuid die – like it or not - er nu eenmaal zijn. Niemand kan het licht van de zon ontkennen. Bij toepassing overigens van het zeer mooie en in oorsprong katholieke subsidiariteitsprincipe: besturen zo dicht mogelijk bij de burger, zonder tegelijk het grotere verband uit het oog te verliezen.    

Dat heeft niets van doen met het in de media geregeld opduikende zinnetje over het uitkleden van de staat. Eigenlijk is het tegendeel waar: men kan daarmee een niet al te goed functionerende staat (c’est le moin qu’on puisse dire zegt men nu ook aan Franstalige kant, en dat is relatief nieuw) versterken.

En laat niemand zich illusies maken: er zullen bevoegdheden moeten terugkeren naar het federale niveau. Of is er iemand die de grap met de verschillende geluidsnormen boven en rond de luchthaven van Zaventem wenst te verdedigen? Is er iemand die de verschillende stralingsnormen van de gsm-masten (in Brussel zijn die onder druk van Ecolo de strengste van Europa en die beletten de uitrol van de 5G) wenst te verdedigen? Iemand?

Wie vindt dat de terugkeer van bevoegdheden naar het federale niveau niet kan, is een ideoloog, geen beleidsmens. Wie vindt dat meer bevoegdheden voor de regio’s niet kan omdat België moet gered worden, is een ideoloog, geen beleidsmens. Dat redden van België is overigens een legitieme bezorgdheid, maar weigeren zich aan te passen aan de door de jaren heen al maar meer verschillende werkelijkheden is  met vuur spelen.

Net zoals de roep om een zogeheten hiërarchie van de normen, waarbij de wet voorgaat op het decreet. Ik weet nog in welk café Jean-Luc Dehaene mij heeft uitgelegd dat hij achteraf gesproken gelukkig was met het feit dat er in België geen hiërarchie is. In oorsprong een Waalse eis waarop hij met enige tegenzin had toegegeven, maar achteraf bekeken, zei hij, een goede zaak  omdat hij ervan overtuigd was dat daarmee de communautaire vrede en dus België gediend was. Hij achtte het zeker niet uitgesloten dat het overrulen van de politieke wil van een grote meerderheid in een regio een startschot kon zijn voor spanningen en zelfs afscheuring. En dat wou hij tot elke prijs voorkomen. Toen ik hem zei dat dat wel weinig praktisch was, kwam er in zijn typisch Dehaenees: ‘Moeilijk gaat ook, en dat duurt langer! (+ luid gegnuif)’.

Om maar te zeggen dat niets is wat het lijkt, zeker niet als nadien blijkt dat er een andere dynamiek is ontstaan, flink verschillend van wat men voor ogen had. Perverse effecten bestaan, ook voor Belgicisten, ook voor flaminganten.

En laat niemand zich illusies maken: de transfers zullen nog twintig jaar verdergaan. Daar is ook niets mis mee – als Vlaanderen zijn belangrijkste handelspartner verarmt, verarmt het zichzelf - als daar maar financiële responsabilisering aan vasthangt. Er is al heel lang no taxation without representation, maar er is ook geen taxation without accountability. Als die financiële aansprakelijkheid er komt is er sprake van een echte staatshervorming.

Aan Franstalige kant bestaat er een hardnekkig idée fixe over solidariteit via de ene sociale zekerheid. Maar het besef groeit dat zonder regionale financiële aansprakelijkheid uitgerekend het federale niveau wordt ondermijnd, en dus ook de sociale zekerheid…

Rekeningen doorschuiven naar anderen is trouwens synoniem met wanbeleid. Iedereen weet wat er gebeurt als u mijn geld uitgeeft, en ik het uwe: allebei failliet. Dat is nochtans wat er op dit moment aan het gebeuren is. Het klopt wat Rik Van Cauwelaert zegt: Brussel heeft alleen voor de schijn een begroting. De vaste kosten zijn opgelijst; de rest is buiten begroting, en vergroot vooral het federale dieprode begrotingsgat.

Conclusie: de staatshervorming die alle Belgen nodig hebben zal sowieso zeer diepgaand zijn. Ze is gekoppeld aan sociaal-economische hervormingen én aan staatshervorming binnen de regio’s zelf. Ook in Vlaanderen. Ja, we staan er puur financieel een stuk beter voor, maar Vlaanderen is een administratieve moloch geworden die krachtig, modern beleid in de weg staat.

En ondanks die nooit geziene diepgang zal ook deze staatshervorming maar een tussenstap zijn. Maar wie die weigert te zetten, bijvoorbeeld omdat het allemaal niet ver genoeg gaat, kiest voor stilstand, en meer dan ooit zal die contant worden betaald.

Het gekke is dat er een zware politieke crisis én een ongeziene Coronacrisis nodig zijn geweest om het probleem te erkennen. Nu nog de oplossing…