Een politieke partij is een verzameling mensen die in grote lijnen ongeveer hetzelfde willen. Dat is het wat. Dat er over het hoe meningsverschillen bestaan, doet er niet zoveel toe: middel en doel lopen in alle partijen vaak dooreen; alleen over de details wordt er druk gediscussieerd.

Ja, dat is als concept behoorlijk los en vaag, maar het is wel… wat het is.  Want het allerbelangrijkste in de politiek zijn de reflexen, de spontane reactie-zonder-veel-na-te-denken, het buik- of oergevoel, de fond van de overtuiging. Het is ook waardoor partij A verschilt van partij B.

Wat hierboven staat is hét probleem van de Open VLD. Het verklaart waarom de partij naar de kiesdrempel aan het schuiven is: ongeveer alles wat ze doet staat haaks op de liberale reflexen. Ruwweg zijn die reflexen te omschrijven als sociaal-economisch rechts met sociale correcties, ethisch links, ook met correcties, en voor de rest een behoorlijk bestuur waarop je kan worden aangesproken.

Uit alle onderzoek blijkt dat die essentiële liberale reflexen in Vlaanderen dominant aanwezig zijn. Alleen vinden al die mensen zichzelf niet meer terug in de VLD. Om het met een boutade te zeggen: er zijn nog heel veel Vlaamse liberalen, maar die zitten zonder partij.

Het hoeft overigens geen betoog dat de partij die het dichtste tegen die liberale reflexen aanschuurt, daar beter van wordt. Ook al is dat geen expliciet liberale partij. Dat is niet eens een paradox.

In De Tijd van vorige zaterdag doet Vincent Van Quickenborne – hierna Q - een poging om de meubels te redden. Maar tevergeefs. Q is – en hier is geen nanogram ironie in het spel - een zeer intelligent en gedreven politicus, maar zelfs hij krijgt het niet uitgelegd.

Uiteraard verwijst hij naar de populariteit van Alexander De Croo, maar dat is eigenlijk de noodrem. De poppoll heeft enig belang binnen de partijen, maar voor de rest zegt dat echt niets. Eigenlijk is dat niets meer dan het meten van de (naam)bekendheid. Dat Vincent Van Peteghem een reuzesprong maakt, is het gevolg van het oersimpele feit dat hij wat meer op televisie komt, en almaar meer mensen weten dat hij bestaat.

Het zegt niets over de man zelf, en nog veel minder over zijn partij. En uiteindelijk komt het daar op aan, ook voor de VLD: als zijn partij onder de drempel zakt, dan is het zelfs voor een gigantisch populaire De Croo amen en uit.

Terug naar Q: hij pleit voor een radicale vernieuwing. Met als eerste element – u had er zelf kunnen opkomen, en dat is, met alle respect, een slecht teken – het verbinden. Polariseren is geen oplossing, zegt hij.

Op zich kan dat waar zijn, mocht het woord polariseren niet in het rijtje staan waar ook populisme staat: bij de passe-partouts. En er is erger: in de praktijk betekent verbinding voor de VLD de uitvoering van een beleid dat beantwoordt aan de reflexen van… anderen.

Het is wat Verhofstadt deed: doen wat de PS hem zei, als hij maar premier kon zijn. Het is wat zijn petekind Mathias De Clercq wil verheffen tot Gents liberaal partijprogramma: we doen wat de anderen willen, als ik maar burgemeester kan blijven.   

Q zegt het anders: ‘.. al die jaren dezelfde naam en hetzelfde programma, de mensen raken dat beu.’ Zo simpel is het dus? Als De Tijd, zoals het hoort, vraagt naar de grote lijnen van dat nieuwe programma, is het antwoord behoorlijk ontluisterend. Dat misbruiken in de arbeidsmarkt moeten worden bestreden, zegt Q, en dat iedereen recht heeft op een arbeidsongevallenverzekering. En dat we moeten opletten met China. Ik kan me niet meteen een partij inbeelden die daarover iets anders denkt. U wel?

Dat de liberalen in de regering teveel geld uitgeven dat er niet is? Het is voor een groot deel geld uit de extra inkomsten door de gestegen energieprijzen, liegt Q. En al die steunmaatregelen bij de Corona- en de Oekraïne-crisis zullen weldra worden stopgezet.

Diezelfde krant meldt diezelfde dag: Vivaldi krijgt de geldkraan niet meer dicht. De geldkraan laten lopen behoort overigens ook tot de reflexen van anderen…

Maar er is voor Q nog meer vernieuwing nodig dan het programma en de naam. Er is ook nood aan andere mensen, zegt hij. ‘Veel gezichten zijn al lang dezelfde’. Heeft Q het over zichzelf – hij is al 23 jaar parlementslid, zit al 20 jaar in het partijbestuur, is al 13 jaar minister? Of gaat het over anderen? Want wie het VLD-partijbestuur bekijkt ziet inderdaad nogal veel vaders én zonen, veel dynastieën, naast  wat we, enigszins vriendelijk, kunnen omschrijven als veel ervaring. En inderdaad, weinig jong/nieuw volk. Ja, er was Sihame El Kouakibi, maar die bleek gewoon gekocht… 

Al had die eigenlijk wel goed - té goed? - begrepen waarover het echt gaat. Eén woord. Als alomvattend antwoord op de vraag over de essentie van het VLD-liberalisme: ik.

Doorbraak, 5 april 2022