Ik ben geen begrotingsexpert, maar ik ken de weg in dat struikgewas, en ik ben vooral op mijn hoede. In die dikke boeken met oeverloze lijsten met getallen weet ik waar ik moet kijken. En – minstens even belangrijk – ik heb geleerd dat als het over ons geld en onze belastingen gaat, je dwars door een mistbank aan verhullende woorden heen moet kijken, en dat je maar beter je blik op de cijfers gericht houdt.

Een klassieker in dat spel van woorden zonder betekenis is dat de begroting op schema zit. Dat wil zeggen dat de verwachtingen ongeveer uitkomen. Ook als het finale resultaat een budgettaire ramp is kan je perfect op schema zitten: de ramp was voorspeld. Nog eentje? Je moet naar het traject kijken. Dus niet naar het cijfer voor 2024, maar ook dat voor 2025, 2026, enz. Op zich een correcte redenering, maar ook bij correcte redeneringen kun je toch maar beter naar de cijfers kijken.

Als staatssecretaris Bertrand zegt dat 'dankzij deze regering er tegen 2070 een vermindering van de vergrijzingskosten [komt] van 0,5 procent van het bbp’, dan valt vooral op dat de journalist die haar interviewt niet begint te schateren. Want waar kom je uit als de pensioenen in 2070 (in termen van nu) drie miljard minder gaan kosten, maar in 2024, 2025... er bij de pensioenkosten jaar na jaar ook drie miljard bijkomt? In 2070 is Bertrand zelf eenennegentig. Met wat ze vandaag zegt komt ze uit bij de economische wijsheid van John Maynard Keynes: In the long run we are all dead.

Nog eentje, om het af te leren? De regering moet volgende maand 1,2 miljard vinden. Waren ze die dan kwijt? Natuurlijk niet, maar dat klinkt stukken minder erg dan de aankondiging van besparingen en nieuwe belastingen.

Want daar draait het natuurlijk om: belastingen. Het raakt de essentie van de politiek, het verschil tussen links en rechts, en bij ons tussen noord en zuid. Voor de een zijn – ook dat behoort tot het verhullingsarsenaal – belastingen op de hogere inkomens het tovermiddel om rechtvaardig te verdelen. Voor de ander zijn dat aanslagen op wie harder werkt en meer spaart.

Een theorie over de ideale belasting bestaat niet. Vast staat wel dat lage belastingen, te betalen door een zeer grote groep mensen, het meeste opbrengt. Meer dan een hoge belasting omdat hoge belastingen aanzetten tot massale ontwijking en fraude. Maar er is geen wetenschappelijk vastgelegd punt waar een lage belasting eindigt en de hoge begint.

Ook hier zijn er wel cijfers. En uit de vergelijking valt veel te leren. Onder meer dat die belastingen op de hogere inkomens een zeer ruim begrip zijn: in België betaal je het hoogste tarief vanaf 45.000 euro jaarinkomen; in Duitsland vanaf 275.000 euro. In België betaalt een alleenstaande zonder kinderen gemiddeld 54 % belasting; het OESO-gemiddelde is 39%.

Het raakt ook aan de essentie van efficiënte beleidsvoering en goed bestuur. De meest succesvolle staat is de staat die het beste belastingen kan innen: een redelijk tarief waardoor niemand probeert te ontsnappen en de opbrengst is in overeenstemming met de raming. Belasting innen mag ook niet te veel kosten. Ook daarover bestaan cijfers. Ondanks de computer kost het innen van honderd euro belastinggeld vandaag nog altijd evenveel als in 1960.

Belastingen mogen voorts de economische activiteit niet remmen. De dag dat het belastingtarief honderd procent is, stopt iedereen met werken, krijgt de staat geen cent meer binnen, vraagt iedereen een uitkering…

Wat hierboven staat is geen waanzinnige hypothese. Margret Thatcher heeft in 1979 het hoogste tarief in het Verenigd Koninkrijk teruggebracht van 98 procent naar 40. Ons eigen Grondwettelijk Hof heeft het hoogste tarief van de Waalse erfbelasting vernietigd: het stond op 90 procent, en het Hof vond dat dat in de praktijk neerkwam op onteigening.

Nu is dat daar 80 procent. Bij ons 55. En er zijn maar liefst tien Europese staten zonder erfbelasting, lees ik in Het Laatste Nieuws. Geen belasting op verdriet, heet het in die krant. De erfbelasting is namelijk de belasting die economisch het minste stoort (ook als die zeer hoog is wordt er gestorven en geërfd) maar emotioneel wordt ze ervaren als zeer onrechtvaardig.

Toch is er weinig politieke discussie over. Alleen de socialisten willen de erfbelasting verhogen. Maar Conner zegt er weinig over. En vanzelfsprekend geldt dat alleen voor de grotere nalatenschappen, de uwe en de mijne dus. Maar de sossen adverteren er niet mee. Zwijgen is de ultieme vorm van verhullen.

A propos, het afgelopen jaar zijn er in onze kranten wel zeventig stukken verschenen over hoe je aan die erfbelasting kan ontsnappen.

Doorbraak, 22 augustus 2023