Het voordeel van al een tijdje mee te gaan heet geheugen. Zo herinner ik mij nog de periode vóór de komst van VTM. Ik ben toen naar een persconferentie geweest van André Leysen, toen de grote baas van De Standaard, de enige krant die toen niet in VTM stapte. Twee onafhankelijke marktstudies, zei Leysen, bewijzen zwart op wit dat een commerciële omroep in Vlaanderen nooit kan overleven…

Ik herinner mij ook nog hoe binnen de BRT werd neergekeken op de aangekondigde nieuwkomer. De Openbare Omroep, zei men nogal plechtig, was dé rots in de branding, dé garantie ook voor onafhankelijke en onpartijdige informatie. Minder officiële verklaringen waren stukken duidelijker: ‘Die boeren van Vilvoorde moeten ons niet komen leren hoe je televisie moet maken.’

VTM werd in geen tijd marktleider en bleef dat tot op het moment dat de VRT de les had begrepen. Van moetens trouwens. Amper zeven jaar na de start van VTM  was het marktaandeel van de openbare omroep zo klein dat het einde nabij was. Het is mediaminister Eric Van Rompuy en zijn kabinetschef Herman Daems die aan de Reyerslaan eerst grote kuis hebben gehouden en daarna in de plaats van het Ministerie van Radio en Televisie een mediabedrijf hebben gecreëerd.

Maar blijkbaar komt alles terug. VTM kondigt een nieuwe talkshow aan (gisteravond is de eerste aflevering van Bar Goens uitgezonden) en je ziet exact dezelfde commentaar. Ook nu wordt een markstrateeg opgevoerd, een expert zeg maar. Om à la Leysen te zeggen dat er in het Vlaamse medialandschap volstrekt geen ruimte is voor een derde talkshow (naast De Afspraak en De Tafel van Gert).

Bart Schols heeft het weliswaar niet meer over de boeren van Vilvoorde, maar in wezen komt het op hetzelfde neer: Bar Goens geeft hem ‘nul zenuwen’. ‘Na tien jaar zijn we een rots.’ Daar is ze weer, de rots, en anciënniteit wordt, net zoals in het Ministerie, weer een verdienste.

‘De Afspraak gáát over iets en is relevant,’ zegt Schols nog. Versta: de rest gaat over niets. ‘Wij moeten bepalen wat de mensen bezighoudt.’ De openbare omroep in de kennelijk onuitroeibare rol van sturende meningenmachine.

De geschiedenis herhaalt zich natuurlijk nooit, maar zelfgenoegzaamheid, zelfoverschatting en vooral geestelijke luiheid zijn blijkbaar eeuwige constanten. They are good because they say they are good, zoals het ooit in een doorlichting van de VRT-nieuwsdienst stond.

Vorige week was dat weer uitgebreid te zien. Aan tafel in De Afspraak én minister van Justitie Annelies VerlWant de actie van de magistraten, waarbij ze onder meer vierduizend mensen naar de al overvolle gevangenissen sturen, is opgemerkt maar zo goed als overal op een koude steen gevallen. De avond voordien is er overleg geweest tussen de minister en de magistraten. Op het eerste gezicht een topdebat…

Maar Schols zou Schols niet zijn als niet eerst dé vraag kwam die hem écht bezighoudt, levenslang: hoe is dat bij u binnengekomen? Dit keer over de dood van de paus, op dat moment meer dan zestig uur terug. Verlinden krijgt net geen twee minuten om daarover het ene cliché op het andere te stapelen en te zeggen wat het met haar gedaan heeft. Alle andere gasten blijken ook katholiek. Ze zeggen voor de zoveelste keer iets over verbinden en over de keuze voor de minsten. De jonge influencer en YouTuber Timon Verbeeck, ook katholiek opgevoed, weet wat hij moet zeggen: ‘Een overlijden komt altijd wel binnen.’          

De magistratenpensioenen dus. Minutenlang zeggen de minister en de procureur-generaal eigenlijk hetzelfde; van meningsverschil is geen sprake. Over de rechtsstaat en over het belang van een goed werkende justitie. Schols doet niet de minste moeite om dat bijzonder vreemd schouwspel te deconstrueren. Of die magistratenactie nog doorgaat? Nobody knows.

Of er aan de kant van de regering nog enige ruimte is voor onderhandelingen daarover? Nobody knows. Wat voor zin een actie heeft als al die opgeroepen veroordeelden aan de gevangenispoort te horen krijgen dat ze terug naar huis mogen? Nobody knows. Of de minister van Justitie dan afstand neemt van de regeringsbeslissingen over die pensioenen? Nobody knows. Schols krijgt zelfs een voorzetje van een van de andere gasten. Een prof in de rechten die erop wijst dat in andere landen met minder magistraten veel efficiënter wordt gewerkt. Schols hoort dat niet en stelt alweer dé vraag, zijn vraag. Of de procureur-generaal ‘met een goed gevoel van tafel is gegaan?’ En aan de minister: ‘Ik voel nog geen sentiment van positivisme, mevrouw de minister?’

Waarop Annelies Verlinden, zichzelf helemaal getrouw, verder ratelt. Ze spreekt zonder pauze tussen woorden en zinnen, ze trapt zelfs op haar adem. Finaal roept ze iedereen op ‘om ambassadeur te zijn van de rechtsstaat en mee te blijven zoeken naar oplossingen.’ Een wat andere wijze om het eenvoudige Ik weet het ook niet uit te drukken…  

Eerder had Schols zelf ook in zijn kaarten laten kijken. ‘Ik zou niet weten hoe ik er moet aan beginnen,’ merkt hij terloops op. Dat was intussen oeverloos gebleken.

Dat andere media bij dat soort geklungel een gat in de markt zien, denken dichter bij de mensen te kunnen staan (Gert) of denken journalistiek veel scherper te kunnen zijn (Goens), wie kan dat verbazen?   

Doorbraak, 29 april 2025