Ik beken: in mijn leven is er een moment geweest – lang geleden, en dat heeft toch wel bijna een jaar geduurd – dat ik dacht dat het kapitalisme de bron was van alle kwaad. Naar het schijnt moet dat, dit soort gedachten. Hét punt is, wordt altijd gezegd, is dat je dat niet blijft denken. Dat is dus in orde.

Helaas of gelukkig – daar kom ik nu even niet uit – kwam ik op dezelfde gedachte toen ik in het weekeinde het zeer boeiende opiniestuk las van Koen Schoors over de financiële problemen van Griekenland, en bij uitbreiding van de hele Europese Unie. Ik onthou daaruit dat het bestuur van een land ernstig moet worden genomen, want anders komt er voor iedereen, en dus in de eerste plaats voor de zogeheten gewone man een gigantische rekening. Van ernstig beleid was in Griekenland geen sprake, zo blijkt, en alleen draconische maatregelen in Griekenland zelf kunnen soelaas brengen, ook al zullen die dus de Grieken zeer doen. Niets aan de hand, wat mij betreft, ik kan dat allemaal volgen; ik ben het daar ook mee eens, want het zijn de keuzes van het gezond verstand.

Merkwaardig is wel dat in Griekenland een en ander blijkt getriggered te zijn door speculanten. Die proberen Griekenland uit de eurozone te krijgen. En dan schrijft Schoors, en de professor is in de regel buitengewoon helder: “Daarom verkopen speculanten nu staatsobligaties met geleend geld en gokken ze erop dat ze die later kunnen terugkopen tegen een veel lagere waarde”. Leest u dit aub twee keer; drie keer mag ook.

Ja? We lezen dus dat ze ver-kopen, en daarvoor moeten lenen! Ze verkopen dus iets wat ze (nog) niet hebben!

Het zal zonder twijfel aan mij liggen, maar in mijn, zonder twijfel al te beperkt, wereldbeeld kan je maar lenen, om iets te kopen, en dan wordt er ook altijd voor gezorgd dat er een soortement onderpand is voor die lening. Ik leen geld voor de aankoop van een huis, maar (de waarde van) dat huis zelf zorgt ervoor dat er een garantie is voor diegene die mij dat geld leent. In mijn, zonder twijfel al te beperkt, wereldbeeld kan je ook alleen maar iets verkopen wat je al hebt…

Enig opzoeken en een telefoon met mijn nageslacht leren mij dat ik mij vergis. Wat Schoors beschrijft is juist; de kenners noemen dat shorten. (Het zou een uitstekend trefwoord kunnen zijn voor een volgend vrt-journalistenexamen, eentje dat goedgekeurd door een meerderheid aan juryleden die zelf niet weten waarover het gaat. Maar dit terzijde.

Ik probeer het u uit te leggen. Uiteindelijk mag dit stukje ook enige volksverheffing genereren.

De speculant verkoopt effectief obligaties die hij niet heeft, maar hij belooft die wel over x tijd te leveren. Hij verkoopt die tegen de koers van vandaag, vanuit de overtuiging dat die obligaties over x tijd, het moment dat hij ze effectief koopt om ze te leveren, een stuk goedkoper zullen zijn. Gevolg: winst.

De koper is hij die denkt dat die obligaties over x tijd duurder zullen zijn, en dus koopt die nu al. Ook die denkt een goede zaak te doen.

Maar nu komt het. Je kan je ook verzekeren voor het geval (hier) de Griekse staat de schulden die aan die obligaties verbonden zijn niet meer kan terugbetalen. En wat doet de speculant? Hij koopt een gigantische hoeveelheid verzekeringen. Tegelijk wekt hij daardoor de indruk dat er zeer goede redenen zijn om zich te verzekeren, wekt hij de indruk dat de Griekse staat een onbetrouwbare debiteur is. Gevolg: de koers van de obligaties daalt. Met andere woorden: men veroorzaakt zelf de koersdaling die men beoogt, en de buit is binnen. En onnodig te zeggen: een keer de sneeuwbal rolt, wordt die alsmaar groter. Even onnodig te zeggen dat men op die manier reusachtig veel winst kan maken. Even onnodig te zeggen dat als dat spelletje niet lukt, de verliezen even reusachtig zijn.

En tot zover deze les speculeren voor beginners.

Wat ik mij afvraag, en ik heb al gewaarschuwd voor mijn beperkt wereldbeeld: waarom is dat niet eenvoudigweg verboden? Wie vindt het overigens normaal dat dit soort virtuele spelletjes - met alle wereldwijde gevolgen van dien, denk aan de financiële crisis waarbij een gelijkaardig systeem ontploft is - kunnen worden gespeeld? Welke waarde ligt daaraan ten gronde, tenzij gigantische hebzucht?

Ik denk bij dit soort nieuws altijd terug aan de vroege middeleeuwen, de tijd voor KarelDe Grote. Toen was geld lenen en daarvoor interest vragen, verboden. Dat woeker, en dus zonde.

Het idee was dat je al dik tevreden moest zijn indien je de medemens geld kón lenen…

À propos. Op het hoogtepunt van de financiële crisis is shorten met bankaandelen een tijd lang verboden geweest. Dus toch… Het is kennelijk niet altijd verboden te verbieden…