Niets is zo erg als democratische onmacht: ze eet de democratie zelf traag maar zeker op. Omdat finaal het idee dat een democratie de beste regeringsvorm is, zijn statuut van axioma zal verliezen. Wat op zijn beurt dan weer alles te maken heeft met voelbaar en zichtbaar verloren welvaart. Marx had in dit opzicht gelijk, dat de economische onderbouw alles bepaalt, ook het democratische gevoel. De middenklasse verzamelt nu gele hesjes. 

Onmacht is het dominante donkere gevoel dat overblijft als je in deze al even donkere dagen de commentaren leest over ons schip van staat. Voor Carl Devos in Het Laatste Nieuws is alleen een complete reset misschien nog een oplossing voor de breed beschreven politieke kommer en kwel. Bij Rik Van Cauwelaert in De Tijd heet dat een reshuffle (goed voor het Nederlands is het intussen ook niet), maar het besluit is overduidelijk: ‘het alternatief is de verdere verlating door de ontgoochelde burger en wachten op de komst van de politieke barbaren’. Bij Wouter Verschelden en zijn Wetstraat Insider zijn de beschrijving en het oordeel minstens even vernietigend. Ik kan, durf, wil en zal hen niet tegenspreken. Dit is de Grote Ellende: we halen niet één slag; er is geen troef.  

Niet dat er recent zulke verschrikkelijke dingen zijn gebeurd. Maar er is de emmer en er is de laatste druppel. Want we zaten al met de schuld en het begrotingstekort (daarin zijn we tenminste Europees kampioen). We zaten al met de hervormingen waarvan iedereen weet dat ze broodnodig zijn, maar die er maar niet komen: de pensioenen, de arbeidsmarkt, de gezondheidszorg, de fiscaliteit, de inefficiënte en veel te dure overheid.

Er is het klimaat- en energieprobleem waarover we hebben beslist niet te beslissen. (En als we beslissen is het misschien in termen van welvaart nog erger.) Onderwijs, milieu, verkeer, migratie: we krijgen het maar niet op orde. En jazeker, er is overal wel iets mis, maar bij ons toch altijd iets meer. Meestal veel meer. De emmer is vol.

Zeggen dat dat allemaal de schuld is van de politici en die dan à la Fouad Gandoul (ACV), wegzetten als kakistocratie (de macht van de slechtsten, de minst geschikten) is goedkoop en kwalijk. Het wekt de schijn dat als we foute mensen vervangen door juiste (komaan, Fouad, laat je niet pramen!) het probleem is opgelost. Dat soort denken is de politieke barbaren (zie hierboven) bijzonder welgevallig.

Bovendien legt dat alle verantwoordelijkheid op de schouders van de politiek, terwijl onze  instituten – denk aan Gandouls vakbond – minstens even schuldig zijn aan onze (mijn beurt voor een Grieks verzinsel) pagomacratie (de macht van de stilstand, de bevriezing). 

Nu de druppel: de reactie van te veel politici (en anderen) op de sluiting van de cultuursector en de vernietiging van dat besluit door de Raad van State. Een vice-premier die het toejuicht dat haar eigen beslissing wordt teruggefloten, parlementsleden (zelfs een parlementsvoorzitter) die betogen tegen hun eigen beslissingen, politici die, de ene keer al veel minder subtiel dan de andere keer, elkaar de individuele schuld voor een collectieve beslissing toeschuiven. Dat is ronduit vernietigend.

Of vanuit de meerderheid met aandrang vragen om meer parlementaire controle op de coronamaatregelen, terwijl uitgerekend die meerderheid in haar pandemiewet dat parlement heeft uitgeschakeld. Zelfs als Catherine Fonck (CDH) – die in de gaten had dat de cultuurmaatregelen overtrokken waren – vraagt om stante pede daarover een Kamerdebat te voeren, stemt de meerderheid die vraag weg. Dat is ronduit vernietigend. 

Of magistraten, politiemensen en burgemeesters die laten weten dat ze het regeringsbesluit niet zullen handhaven: ze hebben wel wat anders te doen. De overheid die oproept tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Vernietigend alweer.

En daar bovenop ook nog eens een minister van Binnenlandse Zaken die laat weten dat ze ‘zich niet verantwoordelijk voelt’ voor die handhaving, maar een uur of wat later vraagt ‘de coronamaatregelen te handhaven’. Ronduit vernietigend allemaal.

De strijd tegen de pandemie was overigens tot nog toe het enige wat het gezag overeind hield. Ook dat is dus finaal mislukt. Al stond dat in de sterren geschreven. Een systeem waarin een kleine groep experts niet alleen beleidsadviseur is maar ook commentator, alsmede belanghebbende partij en drukkingsgroep met een Chinees-Russisch (niet mijn woorden…) mediamonopolie,  moet tegen de muur lopen. Dat gewoon laten gebeuren is politieke onmacht tot in de Vierde Macht.

En of het nu reset heet dan wel reshuffle, de hamvraag is wat überhaupt nog kan. Niets, denk ik (en ik ben fundamenteel vrolijk van nature). Het normale democratische antwoord is dat er dan verkiezingen moeten komen. Maar ook dat…  

Als een stukjesschrijver voelt dat het tijd wordt voor de laatste zin, dan herleest de stukjesschrijver eerst wat er al staat. Enfin, ik doe dat toch. Het valt mij op dat het woord geloofwaardigheid niet is gebruikt. Terecht, denk ik. Om te beginnen is dat een woord dat in de lijst van Veel Misbruikte Woorden behoorlijk hoog staat genoteerd. Maar hier gaat het om meer.

Ik wens al mijn lezers een Gelukkig Nieuwjaar. Moge het Licht schijnen, ook in de Duisternis.      

Doorbraak, 04 januari 2022