Ik weet dat ik nogal wat vaste correspondenten ga bruuskeren, maar, eerlijk is eerlijk, ik vind Egbert Lachaert, de voorzitter van de Open VLD, een fijn mens. Toen ik nog zelf politicus was, heb ik hem vele keren aandachtig beluisterd en gelezen, en ik heb vaak in alle stilte gedacht dat wij in dezelfde partij hadden kunnen zitten.

Het doet me dus wel iets als ik in De Standaard van vorige vrijdag lees hoe Lachaert op de fractiedagen van zijn eigen partij voor de bijl is gegaan.

Bart Brinckman beschrijft – en zoiets kan je echt niet verzinnen – hoe de voorzitter daar uitlegt dat naar zijn inschatting een aantal liberale standpunten moeten worden aangescherpt. Lees: de liberalen moeten liberaler worden. Maar Mathias De Clercq komt tussenbeide, en zegt behoorlijk ferm ‘I don’t buy it’ (ook dat verzin je niet). De Clercq zegt dat de uiteenzetting van Lachaert interessant is maar irrelevant. De mensen, zegt hij, hebben hun buik vol van partijen en kleuren. De mensen kiezen voor… mensen, voor figuren, voor een Alexander De Croo bijvoorbeeld.

‘Ik ga niet de laatste voorzitter van de VLD worden,’ antwoordt Lachaert. Hij had – en ook dat pleit voor hem - De Clercq dus helemaal begrepen. Een behoorlijk dramatische scène eigenlijk: de kleinzoon van stamvader Willy verkondigt en vraagt het einde van de VLD, het einde van het liberalisme in Vlaanderen.

Lachaert heeft natuurlijk in letterlijke zin ongelijk. Hij zal heus niet de laatste zijn. Zo gaat dat nu eenmaal. In de nadagen van het Romeinse Rijk werden de keizers vrijwel systematisch vermoord. Dat belette niet dat er na elke dode verscheidene, soms zelfs veel kandidaten waren voor de opvolging. Een les uit de geschiedenis.

Maar er is meer. Liberalen zijn individualisten (en daar is niets op tegen). Die leven om te beginnen altijd op gespannen voet met hun partij, een per definitie collectief gegeven. Vandaar ook – en dat is in ons partijlandschap uniek - dat liberale verkozenen geen afdrachten doen aan hun partij. Meer zelfs. Van kandidaten die op de lijst willen staan wordt vaak gevraagd dat ze betalen. Zogenaamd als steun aan de partij en de campagne, in de praktijk steun aan de partijtop. Maar een echte liberaal kan daarmee leven. Hij/zij ziet dat als een investering, en gokt op de return on investment.

Dat is waarom Sihame El Kaouakibi binnen de Open VLD nog meer kwaad bloed zet dan erbuiten: die is godbetert betaald om op de lijst te staan! En – we keren terug naar Lachaert - ze kondigde als verkozene ook aan dat als hij voorzitter werd, zij de partij zou verlaten. Helaas, Sihame, het is niet goed met haar gegaan.

Het zal je dus maar overkomen om voorzitter te zijn van een partij die in feite tegen partijen is. Voor een echte  liberaal komt de eigen carrière altijd eerst; de partij is hooguit een instrument ter ondersteuning van de individuele aspiratie. Oud-voorzitter De Gucht weet daar alles van: Verhofstadt heeft hem in het belang van het land (sic) gedefenestreerd omdat hij eerste minister wou blijven, zelfs in een regering waar hij de marionet was van de PS. Een zakenadvocaat, uit Berlare dan nog (sic), kon de opgang van Verhofstadt in de vaart der volkeren niet in de weg staan.

Net zoals Mathias De Clercq  burgemeester wil blijven. Maar dat lukt wellicht niet als hij ook een exclusief libeRale burgemeester is. En dus moeten die partij en alles waar zij voor staat op de schop. De Clercq had het dus op de fractiedagen helemaal niet over De Croo – als je zijn woorden vanuit het Liberaals in het Alledaags vertaalt, blijkt hij te hebben gesproken over De Clercq.  Voorwaar, een fundamenteel liberaal onderwerp! En als de VLD in de weg staat, het zij zo: weg met de VLD.

Wat vorig weekeinde bekend is geworden over de gesprekken tussen De Clercq met Vooruit en CD&V over de gezamenlijke stadslijst, past perfect in dat plaatje. De Clercq spreekt over libeRalisme dat veRbindend en pRogRessief is, klanken afkomstig uit een hol vat, waarvan de betekenis hem gestolen kan worden. De Clercq staat voor De Clercq, en zelf vindt hij dat zonder twijfel vRee wijs.

Bart Brinckman merkt op dat na de tussenkomst van De Clercq op de fractiedagen de partij niet kiest. De Clercq wordt niet teruggefloten. Er zijn kennelijk nog liberalen die vooral niet (te) liberaal willen zijn. Anders dan Tess Minnens, voorzitster van Jong-VLD, die in Terzake niet één maar twee problemen signaleert: niet alleen geloven de mensen van de liberalen niets meer, maar zelfs de eigen mandatarissen weten niet meer waarvoor ze (moeten) staan.

Een ongeluk komt nooit alleen. Er is ook George-Louis Bouchez. Die ongeveer elk uur laat weten waarvoor hij staat. De mensen kunnen hem ook volgen. En nog erger: Bouchez zegt wat de Vlaamse liberale achterban ook denkt. Bouchez is fier d’être libéral. Voor Mathias De Clercq zit de liberale signatuur gewoon in de weg.

In 1846 hebben de liberalen een eind gemaakt aan hun (in 1828 gesloten) Monsterverbond met de katholieken, en beslisten ze voortaan weer liberaal te zijn. Na 175 jaar komt ook daaraan een einde. Het is het droevige lot van zoveel historische monumenten: ze worden eerst beklad, en daarna gesloopt. 

Doorbraak, 26 oktober 2021