De draaischijf is een magistrale roman, de beste Lanoye tot nu toe. Sprakeloos was al indrukwekkend, De draaischijf is nog beter. Wie de roman afdoet als Lanoyes afrekening met de collaboratie, heeft alleen Lanoyes verkooppraatjes gelezen. En gaat voorbij aan tonnen complexiteit – niets is ooit geheel waar, en zelfs dat niet. Ziet geen referenties en vooral eruditie – Lanoye kent zijn klassieken. Geniet niet van de almaar wisselende tempi en ritmes, van de taalrijkdom, van het beschreven en tegelijk ook ter plekke toegepaste theater (Lanoye kent alle technieken), van witzen, slimme tournures en diverse andere geestigheden. 480 bladzijden lang, en niet één ervan is vervelend of overbodig. 

Het is en blijft natuurlijk een roman – fictie, verzonnen werkelijkheid – en toch blijkt wat wordt verteld feitelijk te kloppen. Zoals in de boeken van Robert Harris over Cicero of Dreyfus, of die van onze eigenste onvolprezen Louis Van Dievel (De dokter is uw kameraad niet; De onderpastoor): de historische kern, de grote lijnen en zelfs een heleboel details kloppen, en er is daarbovenop heel veel toegevoegde waarde. (Harris en Van Dievel zijn niet toevallig goede ex-journalisten…)

En voor alle duidelijkheid: Lanoye is mijn vriend niet, en – ook al dacht hij daar toen ik nog journalist was anders over – ik ook de zijne niet. Hij is een pur sang toogpolitieker, en daarom bemint onze openbare omroep hem zeer. Eén keer is hij ook echt op een lijst gaan staan, kreeg daarvoor massale mediabelangstelling maar raakte in de verste verte niet verkozen: the wisdom of crowds werkt vaak feilloos.

Maar hij is dus wel een heel goede schrijver. Die de vinger op de zere plek mag (of misschien zelfs moet) leggen. Ook over de blijkbaar onuitroeibare voorkeur van sommigen voor foute keuzes. Die bestaan. Ze houden me bezig: Lanoye, zijn roman, de foute keuzes.

Ik ben de kleinzoon van een frontsoldaat, van een VOS. Tot één jaar voor zijn dood een trouwe IJzerbedevaarder. Ik mocht van (zeer) jongs af aan mee. Ik denk dat ik ongeveer weet waarover dat ging en gaat. Ik ben intussen wel – het tegendeel zou bijzonder pijnlijk zijn – tot nog wat andere inzichten gekomen, maar blijf respect hebben voor wat die generatie heeft gedaan. De keten en de schakels, weet u wel.

Ik heb daarom met open geest het werk verkend van de in de omstreden Frontnacht aangekondigde muziekgroepen. Ik zie geen enkel verband tussen wat die brengen en de IJzergedachte. Ik zie niet in hoe die muziek ook maar enigszins kan passen in de missie van de IJzerwake. Integendeel, ik zie alleen maar brutaliteit, onmenselijkheid en nauwelijks verholen pogingen om zware fouten uit een niet eens zo ver verleden goed te praten en zelfs te continueren.

Foute keuzes bestaan. En ze richten schade aan die veel verder reikt dan dat ene omstreden, al met al (en in alle betekenissen) marginale muziekfestival. Dat is zelfs niet meer het belangrijkste punt. Het gaat om alle foute boodschappen eromheen.

Het gaat ook verder dan de ene ongelukkige tweet van Kamerlid Van Langenhove: er is sprake van een verzameling. Europarlementslid Annemans keert de dingen om als hij zegt dat het gaat om ‘één scheve tweet waarmee tegelijk honderdduizenden Vlamingen worden gedumpt’. Het zijn uitgerekend die tweets en uitspraken zelf die ‘dumpen’. Omdat ze  een wereldbeeld oproepen waarmee een overgrote meerderheid van de Vlamingen niets wil te maken hebben.  

Concreet? Het is bijvoorbeeld heel wel denkbaar dat diezelfde overgrote meerderheid geen vragende partij is voor nog meer ongecontroleerde migratie. Het is heel wel denkbaar dat men het niet slim vindt alleen maar te dweilen als de kraan openstaat, dat men in het huidige beleid (dat komt eigenlijk neer op ‘we zullen zorgen voor meer dweilen’) niet echt de oplossing ziet, maar dat er naar de kraan moet worden gekeken. Allemaal heel wel denkbaar. Maar dat staat mijlenver van gedachten over raciale wetenschappelijke experimenten, over omvolking of blanke dominantie.

Het alom gebruikt argument dat de heisa alleen maar een gevolg is van ‘de te verwachten reactie van de mainstream-pers’, klopt niet. Dat is uitgerekend een manier van reageren die de mainstream-pers zelf wordt verweten, en vaak terecht: niet wat gezegd wordt telt, wel wie het zegt. Ook het idee dat als links aanklaagt, rechts aan hetzelfde zeel moet trekken en dus beter zwijgt, is funest. Dat is schuldig verzuim.

Mensen mogen en moeten weten waarvoor men staat. Dat moet helder zijn. Is wat Kamerlid Van Langenhove zegt juist? Fout? Een beetje juist? Allemaal zo erg niet? Laat het ons weten. Ook de N-VA-jongeren moeten klare wijn schenken.  

Het is immers de hoogste tijd om bezig te zijn met wat er werkelijk toe doet: Vlaamse welvaart en Vlaams welzijn, ook voor onze kinderen en kleinkinderen. Hoe krijgen we het geregeld dat het hier vandaag en morgen een goede plek is (en blijft) om te leven? Hoe raken we ooit van onze erfzonde af?  

Doorbraak, 23 augustus 2022