Ik herinner het mij nog als de dag van gisteren. Het was zaterdag 31 augustus 2013. ’s Ochtends stond er in De Standaard een interview dat later – totaal ten onrechte, maar dat is een ander verhaal - de Bocht van Bracke is genoemd. Ik legde daarin uit dat sociaaleconomische hervormingen communautaire hervormingen zijn, en dat ik mij kon inbeelden dat de N-VA regeringsverantwoordelijkheid nam, zonder een groot institutioneel programma. Omdat de Vlamingen die sociaaleconomische hervormingen ook dringend nodig hadden.  

Diezelfde middag was er in het stadhuis van Antwerpen een crisisvergadering van de N-VA-top. Een minister kwam naar mij en zei dat hij mij nu nog onmogelijk een hand kon geven: ik had de bestaansreden van de partij verloochend, zei hij. De sfeer was erg gespannen.  

Maar dat veranderde tamelijk snel toen de voorzitter de vergadering opende en zei dat hij dat interview wel vier keer had gelezen, maar dat hij daar eigenlijk niets verkeerds had in gevonden. Meer zelfs, hij was het er, op details na, helemaal mee eens.  

Die dag werd de N-VA in een andere plooi gelegd, door haar eigen voorzitter. De vergadering werd vriendschappelijk afgesloten; ik kreeg zelfs een hand van de minister.  

Wat toen in dat interview stond, kan vandaag worden afgedrukt als legitimering voor De Wever I. In dat interview had ik trouwens alleen maar gezegd wat ik in tientallen vergaderingen uit de beschouwingen van de voorzitter had gedistilleerd. Zijn discours is wezenlijk altijd hetzelfde geweest; hij heeft er wel vele jaren over gezet om dat zijn eigen partij in te lepelen.  

Dat discours was ook de basis om in 2014 zonder staatshervorming toch in de federale regering te stappen. Het N-VA-congres gaf, op vier of vijf stemmen na, groen licht en – ook toen - een staande ovatie voor de onderhandelaars.  

Toen was de N-VA in de Kamer veruit de grootste partij, maar De Wever werd geen eerste minister. Zo ver was de partij toen nog niet. Dat de grootste partij beter ook de premier levert, is toen wel verschillende keren opgeworpen, maar om emotionele redenen kon dat niet, en de andere partijen vonden dat natuurlijk niet erg. Maar een N-VA’-er bij de Belgische vlag, eerbiedig luisterend naar de Brabançonne en daarna vriendelijk doen  tegen de Koning en zo, dat was toen een stap te ver.  

Niet voor niets is er voor toetreding tot de federale regering een statutaire tweederdemeerderheid nodig; voor de Vlaamse regering is een gewone meerderheid genoeg. Feitelijk een waanzinnig, maar voor de N-VA’ers van het eerste uur een zeer begrijpelijk onderscheid. 

Emotie en symbolen gaan bij die mensen vaak hand in hand. Wie daar minder gevoelig voor is, wordt snel weggezet als geen echte, of gewoon als opportunist.  

Toen het nieuwe staatshoofd in 2013 de eed kwam afleggen voor Kamer en Senaat werd de N-VA-delegatie beperkt tot al wie in die parlementen een functie had. Die mochten gaan, ambtshalve; de rest niet.  

Jan Peumans liet wijd en zijd weten dat hij als voorzitter van het Vlaams Parlement een audiëntie op het Paleis weigerde; hij had dat – jawel… - ooit aan zijn vader beloofd. (Dankzij een flinke dosis wederzijdse christelijke hypocrisie kon hij achteraf op gesprek gaan als privépersoon.)  

Moeilijk was ook altijd de nieuwjaarstoespraak van de Koning: zonder geldige verschoning werd een echte N-VA’er niet verondersteld daar naartoe te gaan. Het zal me overigens zeer benieuwen of dat vandaag anders zal zijn. Gaat De Wever, die er als premier moet speechen, alleen naar de Gestelde Lichamen? Of gaan alle andere ministers en gezagsdragers vanaf nu wél mee?  

Veel heeft natuurlijk van doen met de geschiedenis, én met het Artikel 1 uit de Beginselverklaring. Velen verwijzen ernaar; weinigen hebben het gelezen. Wie het wel leest zal zien dat niet de Onafhankelijke Vlaamse Republiek de doelstelling is van de partij – die republiek is er een ‘logisch’ gevolg - maar wel ‘de verdediging en bevordering van politieke, culturele, sociale en economische belangen van alle Vlamingen’. Er wordt zelfs aan toegevoegd dat die doelstelling ‘met alle dienstige middelen’ bereikt kan worden. Je hoeft geen jezuïet te zijn om je af te vragen of regeringsdeelname ook op federaal niveau daartoe geen ‘dienstig middel’ kan zijn…  

Veel heeft ook van doen met een probleem waar alle politieke partijen mee worstelen: het verschil tussen de achterban en de kiezers. Zoals Conner Rousseau zijn partij afstand moet laten nemen van de vakbond, zo moet Bart De Wever de N-VA afstand laten nemen van de klassieke Vlaamse Beweging. Omdat de verwachtingen van zijn zeer grote groep kiezers nu eenmaal grondig verschillen van de eisen van die Vlaamse Beweging. De Wever kan de afstand tussen die twee werelden beter dan wie ook overbruggen; veruit zijn grootste talent is dat hij zijn eigen partij bij de gewone werkelijkheid kan houden.  

Maar wie denkt dat De Wever een gewonnen spel speelt, zet te grote stappen, is te snel thuis. Veel zal afhangen of hij een wervend en verbindend verhaal kan blijven vertellen. Veel zal afhangen van de politieke zeden en gewoonten: sabotage à la Kris Peeters in de Zweedse regering, het kan; blokkeringen à la Vivaldi: het kan ook. En botsen tegen de Belgische structuurfouten, ook dat kan.  

Dé graadmeter voor succes of falen is de begroting. Op het federale niveau lijkt men te willen doen wat moet. Maar op wat in Vlaanderen, en vooral in Wallonië en bovenal in Brussel met de centen gebeurt, is er geen greep, en die komt er ook niet. De Wever krijgt alleen de rekening. En dan komt hij misschien weer zichzelf tegen, toen hij zei dat het Belgische model niet kan werken… Dan is het terug naar af.   

Doorbraak, 04 februari 2025