Met de deur in huis: ik vind dat er maar best zo snel mogelijk nieuwe verkiezingen moeten komen. En ja, ik heb lange tijd na 26 mei iets anders gedacht en geschreven. En ja, de partij waarvan ik een lidkaart heb, denkt daar anders over, en doet wat ze kan. Maar ik vrees dat men ook daar tot die onvermijdelijke conclusie zal moeten komen.

Koen Geens wordt verlengd, maar wetboeken heeft herschreven; alle lof daarvoor. Maar je kan bezwaarlijk zeggen dat hij aan de krakkemikkige werking van onze justitie – nochtans hét probleem -  veel heeft veranderd. Geens kan een meester zijn in tsjevenstreken, maar dat maakt van hem tacticus noch strateeg.

Verkiezingen dus. Die dan, zoals dat heet, communautaire verkiezingen zullen zijn. Over niets meer of minder dan over de toekomst van ‘het land.’ Want tegen de tijd dat het zover is zullen – ik gebruik een boutade – zelfs de experts van de openbare omroep tot de conclusie moeten komen dat die verkiezingen het gevolg zijn van systemisch falen. En dat er – in de woorden van Yves Leterme – een nieuw institutioneel raamwerk moet komen.

Geheel terzijde: ik denk vaak over mijn ex-collega’s journalisten dat onze Moeder de Heilige Roomse Kerk toch wel grondig werk heeft geleverd. Niet dat dat allemaal katholieken zijn – ze zeggen uitdrukkelijk het omgekeerde – maar de schuldvraag van de Vader die elk van ons individueel met de Vinger wijst (de mea culpa, mea culpa, mea maxima culpa-gedachte) zit er diep in, en is in hun commentaren nooit ver weg. Wie heeft de sleutel? En wie weigert die te gebruiken? Terwijl die schuldvraag irrelevant is: het gaat niet meer. De sleutels zijn op.

Het ligt dus niet aan het niveau van onze politici. Het zou met Dehaene geen waar geweest zijn! Onzin natuurlijk. Je zou het zelfs kunnen omkeren: we betalen nu de rekening voor de complexiteit en de vergrendelingen die Dehaene en zijn voorgangers en opvolgers in elkaar hebben gebokst. Maar ook dat is, zelfs indien waar, tegelijk ook onzin: het verleden beoordelen met de kennis van nu is wat je nooit mag doen; het is het eerste wat 40 jaar terug professor Walter Prevenier ons heeft geleerd.

Het ligt zelfs niet aan de partijen. Ja, die hebben, op PvdA en VB na, allemaal verloren, maar dat heeft met de huidige blokkering weinig of niets van doen. Wel met de links-rechts-tegenstelling die in andere landen ook bestaat, maar bij ons komt dat communautair verschil er nog eens bovenop. Kort door de bocht: noord is rechts, zuid is links, maar daar bovenop is er het verschil in welvaart, het verschil in denken over de rol van de staat, over begrotingen en rekeningen die moeten kloppen.

Ik zal nooit vergeten hoe in het onvolprezen programma De Rechtbank twee welhaast identieke rechtszaken werden getoond. Iemand had de waterrekening niet betaald. De advocaten en de rechter komen overeen een afbetalingsplan te maken. In Vlaanderen stelt de advocaat voor 50 euro per maand af te lossen. De rechter beslist: 75 euro. ‘Dat moet kunnen,’ zegt hij. In Wallonië stelt de advocaat óók 50 euro voor, maar de rechter beslist dat te herleiden tot 30 euro. En voegt er met een knipoog aan toe: ‘De watermaatschappij zal daar niet van failliet gaan, niet?’ Dat is dat verschil.   

Communautaire verkiezingen dus. Eindelijk !!! Ik hoor het nu al in flamingantische kringen zeer luid opklinken. Triomfalisme en revanchisme zijn dan nooit ver weg. Terwijl we dat uitgerekend kunnen missen als kiespijn. We moeten koel, simpel, kalm en zakelijk uitleggen dat we af willen van een systeem dat we wel mogen betalen, maar op voorwaarden die anderen vastleggen. Anderen die, in de woorden van journalist Martin Buxant (vorig weekend in Het Laatste Nieuws) zich van geld weinig aantrekken. Anderen die bovendien ook nog eens het spel blokkeren als ze niet verder mogen zoals zij, en zij alleen, dat willen.

We zullen bijvoorbeeld ook rustig moeten uitleggen dat het bijvoorbeeld puur mathematisch niet ok is dat de provincie Henegouwen hetzelfde aantal inwoners telt als de provincie Vlaams-Brabant, maar toch drie Kamerzetels meer krijgt. Idem met Luik tegenover Limburg. Dat is toch niet serieus.

Als je bovendien dan nog eens de tweede grootste Vlaamse partij per definitie uitsluit, word je zonder veel te doen en door het spel van de rekenkunde the master of the game. Dat is toch niet serieus.   Idem (maar omgekeerd) met de Vlamingen in Brussel: ja, er is daar een garantie voor de Vlaamse aanwezigheid, maar verantwoordt die al die andere scheve toestanden? Wordt het niet tijd om ook dat op de schop te nemen? Want waar zit het rendement?

Triomfalisme en revanchisme zijn ook hét middel om de overgrote meerderheid van de gematigde Vlamingen weg te jagen van oplossingen. En die over te leveren aan figuren als Karel De Gucht die, hoewel zelf vrijzinnig, weet hoe diep de mea culpa-gedachte in de Vlaamse genen zit. Anders dan nu zal de Baron van Berlare niet elke week, maar minstens om de andere dag in pure pastoorsstijl komen zeggen dat de kiezers toch nog maar eens goed moeten nadenken over wat ze met hun stem aanrichten.

We zullen dan rustig moeten uitleggen dat we voor oplossingen gaan die uitgerekend komaf moeten maken met de structuren die de patstelling van vandaag mogelijk maken. En ja, dat is – ondanks de (schijnbare?) apathie - een patstelling die ons veel geld gaat kosten, die ons ook de Noord-Europese trein doet missen.

De klank, de toon zal nog meer dan anders belangrijk zijn. Het zal interessant zijn te blijven weten dat de mensen niet tegen België of tegen de koning zijn, te blijven weten dat efficiëntie belangrijker is dan principes (en dus is her-federaliseren niet per definitie uitgesloten), te blijven weten dat de eerste zorg van de mensen hun pensioen, inkomen, gezondheid is (en dus moet de link worden gelegd tussen welvaart en structuren), te blijven weten dat beschaving solidariteit impliceert maar dat solidariteit nooit zover kan gaan dat ze diegene die solidair is zelf ten gronde richt.

Oei! Ik merk al schrijvend dat ik al in campagnemodus denk. Terwijl ik - zeker weten ! - niet meer ga meedoen. Maar ik wil het wel nog meemaken in een goed bestuurd, zeg maar normaal land te leven. Inclusief de gewone politieke discussie.