In de nieuwe beheersovereenkomst voor de VRT komt het woord Nederlands maar liefst drieëntwintig keer voor. Bij de N-VA lezen ze dat graag: flaminganten houden van hun taal. En bij de VRT weten ze dat. Om de partij van de mediaminister en van de voorzitter van de Raad van Bestuur helemaal gelukkig te maken hebben de omroepbazen het daar bovenop ook nog meer dan twintig keer over het belang van taal.

Dat is tegelijk leep en doorzichtig, maar het is ook merkwaardig. Want als er nu één ding wél goed loopt bij de omroep is het net de taal. Die is in de regel verzorgd, en toch vlot en natuurlijk. Hoewel – in de beheersovereenkomst staat dat dialect en tussentaal ook wel mogen als dat ‘inhoudelijk noodzakelijk [is] voor het bredere concept van het programma’. Versta: dialect mag, als wij beslissen dat het mag.

Het typeert die beheersovereenkomst. Het is één van de vaste mechaniekjes: grote principes die vervolgens met dure maar betekenisloze woorden worden onderuitgehaald. Want wat is ‘inhoudelijk noodzakelijk voor het bredere concept van het programma’? Iemand? Misschien dat gespeelde volksmensen in een serie gespeeld volks klappen? 

De beheersovereenkomst heeft in die zin veel weg van het verkiezingsprogramma van een politieke partij: ferme principes maar zodanig geformuleerd dat je er achteraf volstrekt geen last van kunt krijgen.

Exact ook drieëntwintig keer valt in de beheersovereenkomst het woord vertrouwen. De VRT is vertrouwen (en daarvan het huis). Het is er altijd geweest en zal er altijd zijn. Staat er. Al komt er dan weer meteen een bizarre tournure, want vertrouwen krijgt ‘weer een prominentere plaats’. Hoezo? Is dat vertrouwen dan weg geweest of wat verminderd? Of wordt hier iets gezegd dat velen denken maar dat niet gezegd wordt?

Het is zeer vergelijkbaar met – het komt een paar keer voor – de aankondiging van een ‘verhoogde diversiteit aan opinies van externen.’ Dat kan je op twee manieren lezen. Die dubbele lezing is nog zo’n mechaniekje uit het VRT-arsenaal.

Die verhoogde diversiteit zou over het clubje van Terzake en De Afspraak kunnen gaan: altijd dezelfde experts, door columnist Marnix Peeters omschreven als ‘Veilig Links, de enclave van propere meningen en juiste strekkingen’.

Maar te vrezen valt dat een andere lezing het zal halen: die verhoogde diversiteit zal neerkomen op de verplichte aanwezigheid van mensen van kleur. En vanzelfsprekend is er niets tegen mensen van kleur; het wordt alleen kwalijk als dat verplicht wordt. Het zal tot gevolg hebben dat we nog meer dezelfde meningen te horen krijgen. VRT-nieuws en duiding worden op die manier een gestuurde en sturende meningenmachine, waarbij niet-links of onbestaand of als dwaas en dom wordt weggezet.

Toch zegt de VRT ‘de referentie voor onafhankelijke, betrouwbare journalistiek’ te zijn. Het woord betrouwbaar komt veertien keer voor; de helft van de keren in combinatie met het woord meest.

Dat is om te beginnen niet bepaald flatterend voor alle andere Vlaamse media. Het is bovendien zeer de vraag of dat ergens op slaat. Met de ambitie de beste te zijn is niets mis, en zeker niet als je als enige met belastinggeld werkt. Maar zelf zeggen dat je hoe dan ook de beste bent is niet echt slim.

Want kan je de referentie zijn als bijvoorbeeld op het moment dat de federale regering een akkoord bereikt over de (volgens vriend en vijand) meest ingrijpende sociaaleconomische hervorming van deze eeuw... als uitgerekend op dat moment alle duidingsprogramma’s op televisie simpelweg met vakantie zijn? Kunt u zich voorstellen dat enig ander medium zo zelfingenomen zou durven te zijn? Kan je tijdens de schoolvakanties ophouden de referentie te zijn en dat op 1 september volautomatisch opnieuw worden?

Het is van eenzelfde diepe onnozelheid als de voortdurende waarschuwingen in de beheersovereenkomst voor desinformatie (het woord komt maar liefst eenentwintig keer voor), waartegen de VRT dan de unieke remedie zou zijn. Hoe rijm je dat met het doodzwijgen van een boek over fakenews van een van de eigen journalisten, Luc Pauwels? Is dat heel misschien omdat Pauwels ook over zijn eigen redactie een paar kritische opmerkingen maakt? Dan is heel die beheersovereenkomst toch gebakken lucht met een vieze bijsmaak? Punt is ook dat kwaliteitscontrole wel wordt vermeld, maar we lezen geen stom woord over hoe dat gaat gebeuren. Correctie: vanaf 2027 (!) komt er een ‘kwalitatieve dialoog’ (bestaat er ook niet-kwalitatieve dialoog?) met een diversiteit (!) aan onafhankelijke experts (!). Op eenvoudig verzoek kan ik nu al de resultaten leveren.

Nog een mechaniekje: maak van wat je nu al doet een doelstelling voor de toekomst. Of kondig aan dat je de wet gaat naleven – staat er wel een keer of vier-vijf in. Of zeg dat je minimaal (!) het transparantieniveau van 2024 (!) zal respecteren.

Idem dito als het gaat over de efficiëntie van de organisatie: zoals bekend een Mexicaans leger met een veel te grote overheadkost, met structuren en regels die verspilling in de hand werken. Waar bijvoorbeeld het invullen van kostennota’s tot een surreële kunstvorm is verheven. Maar in de beheersovereenkomst staat alleen maar de aankondiging dat men ‘de anomalieën uit het werkreglement zal halen’.

Bij nader toezien is de VRT de veruiterlijking van veel te veel bestuurlijke consensus, hét probleem van Vlaanderen. Eenzelfde soort mensen bepaalt wat goed is, wetend dat politici, journalisten en experts er gedachteloos achteraan zullen huppelen. Dat veel Vlamingen anders denken zal hun een zorg zijn. Er is de elite, en er is de rest.

Nog één kleinigheidje. Op de site van vrtnws staat een foto (https://www.vrt.be/nl/over-ons/nieuws-over-vrt/bekijk-hier-het-officiele-ondertekenmoment-van-de-nieuwe-beheersovereenkomst – u moet wat doorscrollen) van de mediaminister en de baas van de VRT, die lachend en dolgelukkig elkaar feliciteren met het wonderlijk werkstuk dat beheersovereenkomst heet. Ze drukken elkaar de linkerhand...

Doorbraak, 29 juli 2025