Ik moet iets bekennen… Al een paar maand zeg ik vóór elke aflevering van De Afspraak wie in de studio zal zitten. Mijn vrouw laat mij dan in de vooravond weten hoe ik heb gescoord, en we houden dat bij. Ik zit aan 68 procent correcte voorspellingen. De Afspraak is het meest voorspelbare programma ooit.

‘Iemand geschrokken’? Het was over het ontslag van Meyrem Almaci een stevige openingsvraag. Op de radio, in de journaals, op de nieuwssites, overal hadden op dat moment al tien uur lang talloze waarnemers gezegd dat ze wisten dat de voorzitster van Groen ging stoppen, al kenden ze - ze gaven het ootmoedig toe - niet het exacte moment. Dat geen van hen daarover in de voorbije weken of maanden niets had gezegd of geschreven is… merkwaardig.

Maar dat soort opmerkingen hoort niet in De Afspraak. Zeker niet met een panel van topexperts: Dave Sinardet , David Criekemans, Gwendolyn Rutten en Tom Lanoye. Ik had ze alle vier juist! (Eerlijk is eerlijk: Lanoye heb ik maar op het laatste nippertje voorspeld toen ik hoorde dat hij over zijn nieuwe roman ook op de radio zat).

‘Iemand geschrokken’ dus? Lanoye zegt dat hij, net zoals Almaci, een Waaslander is, en dus ‘voor Almaci’ is. Ze is acht jaar voorzitter geweest, zegt hij, en dat is genoeg. In een particratie, in ‘een schijndemocratie als België’ zou dat voor een partijvoorzitter een wettelijk maximum moeten zijn. Zoals bij de president van Amerika.

Dat is geen antwoord op de vraag, maar we moeten niet over alles vallen: Lanoye zorgt wel meteen voor een insteek. En hij is – dat is ten minste duidelijk - voor Almaci, als Waaslander. Of Lanoye lid of sympathisant is van Groen, weten we niet. De bekende schrijver stond twintig jaar terug op de lijst van Agalev in Antwerpen, kreeg daardoor flink wat media-aandacht, maar hij raakte desondanks niet verkozen… Dat is teveel geheugen voor De Afspraak.

Belangrijker blijkbaar is te weten of ook Sinardet geschrokken is. De man heeft nog nooit iets gezegd dat nergens anders al niet te horen of te lezen was, en maakt zijn reputatie helemaal waar: ook hij wist het… Net zoals Gwendolyn Rutten: ze wist het ook! Maar ze is het wel eens met Lanoye: minder particratie! Ze heeft trouwens het maximumprincipe van Lanoye na acht jaar ook voor zichzelf toegepast, zegt ze.

Heel interessant. Wij herinneren ons niet dat ze gedurende haar voorzitterschap ooit de particratie heeft aangeklaagd. Het zou voor Rutten een mogelijke opwerping kunnen zijn geweest… Maar dat hoort niet in De Afspraak.

Wie trouwens De Doodgravers van België van Wouter Verschelden heeft gelezen, heeft begrepen dat het einde van Ruttens voorzitterschap niet echt in het teken stond van het verzet tegen de particratie, of tegen voorzitters die te lang op hun stoel blijven zitten. Maar dat soort opmerking hoort dus niet in De Afspraak.

Bart Schols wil terug naar Almaci, zegt hij, en wat voor een heftige job dat is, het partijvoorzitterschap. Zeker als vrouw, zeker als vrouw met migratieachtergrond. Ga er maar eens aan staan!

Rutten bevestigt volmondig. Ze beschrijft uitgebreid de bagger die ze op de sociale media heeft moeten incasseren. Dom wijf en zo. Het zijn straffe woorden, zegt Bart Schols. En hij kondigt een filmpje aan waarin Almaci krek hetzelfde zegt: extra bagger vanwege én vrouw, én allochtoon. Dat wordt terloops ook in de schoenen geschoven van de voorzitter van de grootste partij.

Schols is wakker. Over wie gaat het, vraagt hij? Rutten neemt gas terug… Ze zegt dat politiek nu eenmaal niet voor watjes is, en dat ook vrouwen zich soms bezondigen aan machogedrag. Sinardet bewijst dat hij al een etmaal lang de commentaren heeft gelezen: hij merkt op dat het ontslag van Almaci niet alleen te maken heeft met achterstelling van vrouwen en gekleurde medemensen.

Wie nu denkt: eindelijk, we gaan ook iets vernemen over de verscheurdheid, over lange messen, over de interne ruzies, zoals in alle andere partijen…, die is er aan voor de moeite. Schols. Hij merkt op dat we in 2022 zijn: en hoe onvoorstelbaar is het niet dat vrouwelijke allochtone achterstelling er nog altijd is? Sinardet doet niet moeilijk – dat hoort niet in De Afspraak – slikt zijn vorige opmerking in, en bevestigt wat Schols zegt. Lanoye idem, met enige literaire meerwaarde zelfs: ‘hoe meer pigment, hoe meer bagger’.

Maar Lanoye heeft verstand van verhalen vertellen, en dus van tempo en ritme. Allicht voelt hij dat het gesprek op gezeur begint te lijken, en zegt te hopen dat het ‘hier niet alleen daarover zal gaan’. Iemand moet uiteindelijk het gesprek leiden…

Hij merkt op dat onder Almaci de groene partij twee keer winst heeft geboekt. En ze heeft haar partij in de federale regering gebracht. Ik vind dat goed, zegt de bekende schrijver. Partijwinst en regeringsdeelname zijn voor Gwendolyn Rutten gevoelige onderwerpen, en dus zegt ze nog maar eens dat er te weinig vrouwen te vinden zijn in de echte machtscentra.

De professor vindt dat lichtjes overdreven. Hij verwijst naar vrouwelijke ministers, waaronder zelfs vice-premiers. Dat is geen echte macht, zegt Rutten. Sinardet, wie men geen gebrek aan mentale flexibiliteit kan verwijten, bevestigt: de echte macht zit bij de partijvoorzitters. Simpeler kan het niet zijn.

Dat net Almaci, en vóór haar ook Rutten, en daarvoor nog vele anderen bewijzen dat uitgerekend partijvoorzitters heel voorzichtig met hun macht moeten omgaan – als ze dat niet doen, worden ze (inderdaad à la Almaci) buiten gekieperd – komt niet ter sprake. Het idee dat blijkbaar (zie wat Almaci zelf zegt) ook en zelfs voor een groene partij een allochtone vrouw het makkelijkste slachtoffer is, ook niet.

Evenmin dat partijvoorzitters gevangen zitten in een paradox die men al kende in het Romeinse Rijk: wie keizer werd, kreeg macht, maar wist dat hij zeer veel kans had te worden vermoord. Er is nooit een gebrek aan kandidaten geweest… Maar dat is allemaal te ingewikkeld voor De Afspraak.  

Er ontstaat wat onduidelijkheid: Rutten en Sinardet zijn het blijkbaar niet helemaal met elkaar eens, al is, ook na een paar keer herbekijken, niet duidelijk waarover. Maar beiden weten dat meningsverschillen niet thuis horen in De Afspraak. Rutten zegt: ‘We zullen het er later wel eens over hebben’. Schols zegt: ‘Ja, straks in de foyer, er is veel wijn en andere drank’.

Dat is interessant: gesprekken ten gronde gebeuren in de green room, weg van het klootjesvolk dat zijn wijn en andere drank doorgaans zelf betaalt. Het volk moet nu eenmaal des avonds worden beziggehouden. Maar daarna begint het echte werk: veel wijn.

Sinardet zegt nog iets over de schaduwzijden van Almaci’s voorzitterschap. Maar zoals verwacht: niets nieuws, geen ander inzicht, geen nieuwe kijk op… Tot overmaat van overbodigheid komt nog maar eens het filmpje met de jammerende Calvo.

Lanoye probeert nog eens – oef, iemand voelt het rammelende scenario, iemand moet iets doen. Of de gerateerde kernuitstap een rol speelt? De tafel is er zeker van dat dat niet het geval is. Rutten zegt dat het gewoon Almaci’s eigen beslissing is. ‘Dat meen ik echt,’ voegt ze er aan toe. Die explicitering maakt indruk.

Wie volgt Almaci op, vraagt Schols. Sinardet noemt Wouter De Vriendt en Björn Rzoska. Weer twee mannen, roept Lanoye. De schrijver heeft verstand van pointes.

Bart Schols zegt dat het de hoogste tijd is om over te schakelen naar Zaventem waar Joe Biden gaat aankomen. We zien een donkere, lege landingsbaan, en een stuk of zes mensen die staan te wachten. Geen probleem, zegt Schols, als Hij landt dan zullen we u dat zeker laten zien.

Wat goed dat we een openbare omroep hebben die waakt over wat er écht toe doet.  Het woord is nu aan David Criekemans. Hij heeft nog niets gezegd. Wel hebben we hem minstens zeven keer enthousiast zien knikken bij al wat werd gezegd. Dat moet zo in De Afspraak.   

Doorbraak, 29 maart 2022