Staatssecretaris Sammy Mahdi is een eerbaar man. En ik schrijf dit zonder de minste zweem van ironie, laat staan sarcasme. Maar het is ook eerbare mensen niet verboden hun verstand te gebruiken. Wie meedraait in ’s lands bestuur en dat goed wil doen, heeft overigens geen andere keuze.

Zelf heb ik daar ook mee te maken gekregen. Op regelmatige tijden kreeg ik als Kamervoorzitter meldingen vanuit de Inlichtingendiensten. Over wat die hadden vernomen, gehoord, gezien, opgevangen in het geruchtencircuit over sommige volksvertegenwoordigers. Ik wist overigens – men had mij dat bij mijn aantreden gezegd – dat dat ging komen; het was één van mijn vele opdrachten. Net zoals men mij erop wees dat als het gerecht een huiszoeking wil doen bij een Kamerlid, de voorzitter daarbij aanwezig moet zijn.

Maar ik kon mij daar in oktober 2014 in alle eerlijkheid weinig bij voorstellen. Om heel eerlijk te zijn: ik dacht dat dat tot de theorie van de stiel behoorde. Niet tot de praktijk. Maar ik vergiste me.

Of het met het tijdsgewricht te maken had (ik ben Kamervoorzitter geweest in de jaren dat de terreurdreiging helaas zeer reëel was), weet ik niet, maar ik kreeg zeer geregeld meldingen over Kamerleden van wie me gezegd werd dat ze contact hadden gehad met mensen die op hun beurt ook contact hadden met mensen uit terreurnetwerken. Of – erger – rechtstreeks contact hadden met mensen van wie men wist of dacht dat ze tot die terreurnetwerken behoorden. Soms ging dat over een eenmalig contact, soms om meerdere contacten.

Essentieel is ook te weten dat ik die info kreeg van mensen die ik voor de volle 100 % vertrouwde, zeer verstandige, wijze mensen ook; vaklui. Die wel telkens zeiden dat het uiteindelijk mijn verantwoordelijkheid was met die info te doen wat ik gepast achtte. Mensen in die beroepsgroep laten nooit het achterste van hun tong zien, maar je kon wel vragen stellen. Waardoor je bijna altijd wist dat ze niet aan alles even zwaar tilden. Want wat is een contact? Dat was niet simpel. Ik kreeg alleen mondelinge informatie. Soms zei men dat men één foto had, soms meerdere foto’s. Soms ‘heeft gesproken met...’

Elke politicus weet het: nu werkelijk haast iedereen permanent een camera op zak heeft, ga je elke week met tientallen mensen op de foto. ‘Zelfportret met politicus’ is een populair genre. En met al die onbekende mensen raak je ook geregeld aan de praat. Maar de diensten doen hun plicht: ze signaleren wat ze over de verkozenen weten. Dat is uiteindelijk een vorm van transparantie, een logisch onderdeel ook van de checks and balances.

Tegelijk besefte ik dat er een risico was: stel dat x effectief betrokken is bij, en er gebeurt iets. Geheel toevallig zal dan uitlekken dat de voorzitter een seintje had gekregen over. Waarop je natuurlijk moet uitleggen wat je met dat seintje gedaan hebt. En o wee als dat, eh, niets is.

Ik placht te reageren op basis van die informatie. Omdat ik om te beginnen de toplui van de inlichtingendiensten volkomen kon vertrouwen. Als zij de dingen relativeerden, was dat voor mij een echte geruststelling. Soms was die relativering minder uitgesproken. Dan organiseerde ik met het Kamerlid in kwestie een gesprek onder vier ogen. Zo goed als altijd waren die stomverbaasd. En een zeer zeldzame keer was er een vermoeden over welk contact het ging, maar ook dan bleek de hele kwestie zelfs onder een vergrootglas niet groter dan een zandkorrel. En dus nam ik dan maar een risico: ik zei dat aan niemand.

Eén keer was het anders. Ik kreeg toen niet alleen info over contacten, maar ook over feiten: data, documenten, bedragen, geschenken, buitenlandse contactpersonen en buitenlandse organisaties. En over welk misdrijf mogelijk in het spel was. Van geruchten was toen geen sprake. Bij die gelegenheid ben ik dan toch maar naar het parket gestapt. En heb uiteraard de betrokken collega dat ook laten weten. Ik had zelfs de indruk dat hij mij begreep.

Amper een paar dagen later stond dat ook in een krant. Maar eerlijk gezegd: pas als dat er niet had in gestaan, had het mij verrast. Bij justitie wordt nog meer gelekt dan in de politiek, heb ik altijd gedacht. Ontkennen dat je naar het parket bent gegaan, heeft op dat moment geen enkele zin. Doe je dat wel, heb je een bijkomend probleem.

Maanden later liet men me weten dat er geen reden was om te vervolgen. Des te beter, dacht ik. Ik was blij dat de schade voor de betrokkene beperkt was gebleven.

Wat Sammy Mahdi heeft gedaan met de gegevens over de echtgenoot van Kamerlid Safai is mijns inziens een beginnersfout. De in de regel uiterst zwijgzame Staatsveiligheid die op de radio komt uitleggen dat het om geruchten gaat, en erbij zegt dat in hun nota uitdrukkelijk vermeld wordt dat het mogelijk een poging van buitenlandse diensten is om het betrokken Kamerlid en haar omgeving te beschadigen, is zelfs een beetje pijnlijk. Een vingerwijzing ook: de staatsveiligheid houdt zich bezig met de staatsveiligheid, niet met de dagelijkse kleine oorlog tussen politici.

Het pleit dan weer voor Mahdi dat hij vanuit dit incident niet het hele systeem van de humanitaire visa op de schop neemt. Maar hij opent wel een zeer gevaarlijk spoor: als ook voor die visa regels, criteria en procedures worden vastgelegd, komt er simpelweg een nieuw migratiekanaal. Je kan er ook donder op zeggen: honderden mensen zullen dan blijken aan die criteria te beantwoorden.

Ik mag aannemen dat Mahdi die bedoeling niet heeft.