Het nieuws dat aan de Leuvense universiteit de politieke voorkeur van de professoren sterk verschilt van die van de rest van Vlaanderen, zal niemand verbazen. En, voor alle duidelijkheid, wat geldt voor Leuven, geldt ook voor de andere Vlaamse universiteiten. Ook de universiteit is een bubbel.

Ter herinnering: uit een enquête van het Leuvens studentenblad Veto bleek dat maar liefst 39 procent van de academische lesgevers voor Groen stemt. Het typeert het academische landschap: grote groepen zijn er gedeconnecteerd geraakt van de werkelijkheid.

Het is niet meer de Ivoren Toren die ik zelf nog heb gekend: die van de oude, grijze professor die na jaren verblijf in stoffige bibliotheken wereldwijd erkend specialist bleek te zijn in de uitgestorven talen van Hettieten en Tocharen. Het is de Ivoren Toren 2.0. Die van de wetenschappers op sneakers, vaak makelaars in goedkope en vooral veilige meningen.

Ze zijn bovendien allemaal – dat is cruciaal – vastbenoemd. Een ambtenarenstatuut dat oorspronkelijk was bedoeld om de academische vrijheid te beschermen. (Er is in de negentiende eeuw een regering gevallen omdat men een Gentse prof wou ontslaan die gezegd had dat God niet bestond.) Vandaag zorgt dat statuut voor een grote groep mensen van wie de financiële situatie in geen enkel opzicht te maken heeft met de welvaart van de rest van de samenleving. Of het economisch goed gaat of slecht, hen maakt dat niets uit. Hun brood is altijd gebakken. 

Hard werken of niet, ook dat maakt niets uit. Of ze uitmunten in hun vak of niet, het maakt echt niets uit. Het feit dat ze zitten waar ze zitten zorgt ervoor dat ze sowieso als topspecialisten worden gezien. Sommigen zijn dat ook. Anderen veel minder, of helemaal niet. Maar het maakt geen verschil: de gelijkheid regeert.

Wel is er een almaar groter verschil tussen geesteswetenschappen en positieve wetenschappen, tussen alfa’s en bèta’s. De alfa’s hebben in de voorbije decennia geprobeerd om de onderzoeksmethodes van de bèta’s te imiteren, maar dat heeft tot een pervers effect geleid: veel alfa-wetenschappers claimen de waarheid (terwijl de bèta-wetenschappers zelf almaar meer tot het omgekeerde geneigd zijn…).

Het leidt tot het soort wetenschappelijke waarheid waarmee de ene historicus de Canon of Het Verhaal van Vlaanderen afbreekt tot op de grond, en de andere Canon of verhaal met evenveel wetenschappelijkheid verdedigt. Het is de wetenschappelijke waarheid die zegt dat hoe meer kinderen op school hun thuistaal spreken, hoe beter ze Nederlands spreken. Het is de wetenschappelijke waarheid die zegt dat de reusachtige Belgische staatsschuld volstrekt geen kwaad kan. Het is de wetenschappelijke waarheid die ontkent dat mensen met een uitkering er bij ons meestal geen belang bij hebben te gaan werken. Het is de wetenschappelijke waarheid die concludeert dat de Europese Unie gevaar loopt als Israël het Eurosongfestival wint.

Toen ik nog politicus was heb ik ooit een doctoraal proefschrift gelezen over de ideologie van de N-VA. Zelden heb ik in een paar honderd bladzijden zoveel slordige redeneringen, intellectuele selectiviteit en vooral zoveel gebrek aan kennis van de geschiedenis van de Vlaamse Beweging bijeen gezien. Ik las kort nadien een andere wetenschapper die de doctorandus – heel cynisch, en let op zijn eerste woord – slachtoffer van de eigen overtuigingen noemde. Het is een bedekte manier om te zeggen dat het proefschrift weinig met wetenschap te maken had. Intussen is de auteur niet alleen doctor, hij is ook prof.

Dat kan in een omgeving waar men vooral wordt opgeleid in hetzelfde denken. Voor het overgrote deel zijn nieuwkomers daarom meer van hetzelfde. Alleen projecten die in dezelfde kraam passen worden goedgekeurd.

Op dat punt verschillen de universiteiten nauwelijks van de media. Niet wat we hebben uitgezocht telt; wel wat we/ze daarvan vinden. Eigenlijk vaak de vraag zijn we wel links genoeg? Want niet-links is misschien wel dom, dwaas, en dus ook onwetenschappelijk. In dat licht stompzinnige cultuurtje kon het gebeuren dat de grote Etienne Vermeersch extreemrechts werd genoemd vanwege zijn kritische gedachten over de islam.  

Uit internationaal onderzoek blijkt trouwens dat ontstellend veel wetenschappers bereid zijn hun conclusies aan te passen aan wat maatschappelijk wenselijk wordt geacht. Er blijkt zelfs een wetenschappelijk tijdschrift te bestaan voor controversiële gedachten. Gedragen door filosofen met internationale naam en faam, waarin – hou u vast – wetenschappers onder pseudoniem kunnen publiceren, mochten ze kwalijke reacties vrezen.

Het is de Gentse universiteit die in de studentenrestaurants het veggie-aanbod heeft teruggeschroefd. Op vraag van de studenten. Vermoedelijk vragen die friet met stoverij en spaghetti bolognaise. Want al die veggie-gerechten, daarvan moesten, bij gebrek aan succes, elke dag massale hoeveelheden worden weggekieperd. Ook dat toont de kloof tussen de gewenste werkelijkheid en de echte werkelijkheid.

In die gedeconnecteerde wereld van de gewenste werkelijkheid is Groen goed voor bijna veertig procent van de stemmen. Op X was er een welopgevoede meneer die dat jammer maar ook ‘logisch’ vond, ‘in een welvarende non-profitomgeving.’

Op Doorbraak stond in het weekeinde een boeiend interview [link] met Philippe Lamberts, een Europarlementslid van Ecolo, die de politiek verlaat. Hij vertelt dat hij in het parlement is gekomen toen hij al ruim twintig jaar voor IBM had gewerkt. ‘Die bagage en ervaring in het echte leven vond ik ook absoluut noodzakelijk: het is bijzonder gemakkelijk en verleidelijk om hier volledig gedeconnecteerd te raken van het ‘echte’ leven en in de bubbel te verdwijnen.’

Voorwaar wijze woorden.

Doorbraak, 28 mei 2024