In de toen uitgestrekte bossen van Zuid-Frankrijk is op het einde van de 18de eeuw een jongen gevonden die totaal verwilderd was. Het kind, naar schatting een jaar of twaalf oud, sprak niet, was naakt, at vooral rauw vlees en was totaal ongevoelig voor kou of fysieke pijn. Verschillende artsen en geleerden hebben hem langdurig bestudeerd. Bedoeling was hem weer op te voeden, maar dat is totaal mislukt. Twee woorden heeft hij naar verluidt ooit uitgesproken: lait en Dieu.

Het merkwaardigste was dat de man – hij is gestorven rond zijn veertigste – volstrekt geen onderscheid kon maken tussen de echte werkelijkheid en een afbeelding van de werkelijkheid. Geen onderscheid dus tussen een schilderij en de echte wereld. Beide waren voor hem even reëel, even angstwekkend, even…

Pas in de loop van de 20ste eeuw is men tot de conclusie gekomen dat men hier wellicht te maken had met een zeer extreme vorm van autisme. Die conditie was waarschijnlijk ook de reden waarom het kind destijds in de bossen was achtergelaten.

Geen onderscheid meer maken tussen de realiteit en de gedroomde of gewenste werkelijkheid is een van de belangrijkste kwalen van de politiek. Het autisme tiert er welig. Dat is zo waar dat de rest van de samenleving, die noodgedwongen met twee voeten op de grond staat, zich afvraagt: waar zijn die mensen in godsnaam mee bezig?

Dat is geen nieuw fenomeen. Het begint bij wijze van spreken met Alcibiades die wat in de Atheense volksvergadering werd gezegd stukken belangrijker vond dan de feitelijkheid, en dus een gigantische militaire operatie opzette om op Sicilië de stad Syracuse te veroveren. Met desastreuze gevolgen: het Atheense leger werd vernietigd.

De Vietnam-oorlog – hoe lang zijn de Amerikanen niet blijven zeggen dat hun strategie tot de overwinning moest leiden? – en ook het einde van de Sovjetunie – ondanks vitale tekorten, economische stagnatie en onvrede bleef de partijleiding vinden dat het communisme een superieur systeem was – zijn getuigen van hetzelfde verschijnsel: losgezongen zijn van de werkelijkheid. Zoals Hitler in zijn laatste dagen bevelen gaf aan legereenheden die al vele maanden niet meer bestonden. De werkelijkheid was vervangen door gedeelde illusies: in de Berlijnse bunker sprak niemand de Führer tegen.

In dat licht beschouwd is de boodschap van Jinnih Beels, vorig weekend in Doorbraak, opmerkelijk: een pleidooi voor de werkelijkheid. Ze looft Bart De Wever – met wie ze op flink wat punten grondig van mening verschilt – omdat ‘hij zich laat leiden door de realiteit en zich meestal aanpast als de realiteit niet overeenkomt met zijn ideologie’. Beels slaat de nagel op de kop: ‘Weinig politici kunnen dat.’

Al moet daaraan worden toegevoegd dat niet alleen in de politiek de gedroomde werkelijkheid wordt verheven tot realiteit; je ziet het overal. Zelfs bij de geleerde Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde (KANTL), waar ze bij het vastleggen van de literaire canon niet meer kiezen voor de beste maar voor de meest gewenste geschriften. Frank Hellemans noemt in Doorbraak die vernieuwde canon een ‘tijdverdrijf voor fijne luiden’, helemaal woke ook.

In de eerste canon van 2020 stond de Roman van Walewein en het schaakspel, een wereldwijd geprezen middeleeuwse, vernuftig ineengedraaide ridderroman. In de vernieuwde canon is de Walewein weg, en vervangen door Moriaen. Ook een ridderroman, maar wel een montage van allerlei fragmenten uit andere verhalen (onder meer uit Walewein), en veel minder geprezen. En nu komt het: het hoofdpersonage is een zwarte ridder, bovendien nog sympathiek ook… Of om het met Beels te zeggen: ‘Sommigen voelen zich comfortabeler in de eigen cocon dan in de echte wereld.’ Ze noemt dat: ‘Een geitenwollensokkenverhaal waar mensen gek van worden.’

Nog veel kwalijker wordt het wanneer de werkelijkheid simpelweg wordt verbannen. Denk aan de PS en de PVDA die in november 2023 hebben belet dat er in de Kamer een documentaire werd getoond over de 7 oktober-pogrom van Hamas – 1200 moorden op één dag. De bron was zogenaamd onbetrouwbaar. De documentaire was namelijk van Israëlische makelij.

Het behoort blijkbaar tot het wezen van de politiek: als ik niet kijk, zie ik niets. Niet willen horen of zien dat Hamas Israël totaal wil vernietigen, dat is perfide. Niet willen weten dat als je Hamas een atoombom geeft, ze die ook zullen gebruiken, dat is het licht van de zon ontkennen. Het fascistoïde Hamas is de grootste ramp die de Palestijnen in de recente jaren is overkomen.

Die minstens gedeeltelijke ontkenning van de werkelijkheid leidt ook naar oude recepten waarvan een redelijk mens had gehoopt dat die nooit meer zouden terugkomen. Vijf emeriti vragen de rector van de Gentse universiteit op te treden tegen filosoof Maarten Boudry, die niet blind is voor die werkelijkheid.

Het doet denken aan de 19de eeuw, toen de regering het ontslag eiste van een Gentse prof die zei dat God niet bestond. (Voor de volledigheid: die regering is gevallen; de prof is blijven zitten.)

Maar terug naar Beels, die de vinger legt op de nodige wonden van deze tijd. Als ik zeg wat ik zeg, zegt ze, en het staat in Knack of De Morgen, dan is dat voor velen van haar partijgenoten in orde. Zegt ze exact hetzelfde in Doorbraak, dan is het rechtse praat.

De lezer is gewaarschuwd.

Doorbraak, 05 augustus 2025