Kan je politici vertrouwen als ze niet eens zichzelf vertrouwen? Het is wat ik mij afvraag als ik lees dat minister Bourgeois wil dat in de raad van bestuur van de vrt naast de ‘politiek aangewezen leden’ ook ‘onafhankelijken’ gaan zetelen. ‘Bestuurders met oog voor deugdelijk bestuur en voor het belang van de vennootschap,’ zoals de minister het zegt. Klinkt goed, en allicht daarom is de Vlaamse regering gevolgd, maar ik vrees dat dit een idee is 1) om een probleem op te lossen dat er niet is en 2) met perverse gevolgen die verder gaan dan de omroep, die hier overigens maar figureert als dankbaar voorbeeld voor de algemene stelling.

Verschenen in De Standaard

In de nieuwe raad van bestuur van de vrt zetelen dus voortaan 15 leden, waarvan 3 on-afhankelijken en 12… minder-onafhankelijken, zeg maar gewoon 12 af-hankelijken. We krijgen dus twee soorten leden: de enen ‘met oog voor deugdelijk bestuur en het belang van de vennootschap’, en de anderen met oog op… Ja, waarop eigenlijk? Onnodig overigens te zeggen wie in deze de besten zijn, maar het is erger dan dat: de goeden zijn in de minderheid, en nóg erger, de slechten moeten de goeden aanwijzen. Moet ik daar een tekening bijmaken?

Herinnert u zich dat hilarische debat tussen Rik Daems en Johan Vande Lanotte, jaren geleden in De Zevende Dag. Het thema ben ik kwijt, maar de twee verschillen grondig van mening, tot Vande Lanotte in het heetst van de strijd voorstelt de zaak te laten uitzoeken door twee onafhankelijke experts, ‘ene van u, en ene van ons’…

De tekening voor de omroep wordt dan als volgt: de Vlaamse meerderheidspartijen kiezen gewoon elk ‘hun’ onafhankelijke, en omdat die drie partijen ook een meerderheid hebben binnen de 12 ‘afhankelijke’ leden van de raad worden alleen HUN onafhankelijke bestuurders aangewezen. En dus niet de onafhankelijken van de oppositie.

Een karikatuur? Wedden dat op de een of andere blog uitgelegd wordt waarom net die drie werden uitverkoren, en geen anderen; en waarom waardevolle en écht onafhankelijke kandidaat-bestuurders geen kans kregen? De blog wordt daarna vermeld door de andere media, en in geen tijd zijn de on-afhankelijken gewone af-hankelijken, en passen ze perfect in de geest van de grijnsjournalistiek. Maar dit keer dus op een schoteltje aangeboden door de politiek, tegen de politiek.

Overigens, als die onafhankelijken dan toch zo interessant zijn voor een belangrijk ding als de omroep, dan stel ik voor dat ook te doen voor het land, de regio’s, de steden en gemeenten. Allemaal zwaar gepolitiseerd! En waarom voortaan ook geen onafhankelijke ministers? Mensen ‘met oog voor deugdelijk bestuur en het belang van…’ het land en de mensen? En doe dan maar hetzelfde in het parlement: is er iets tegen dat de regering mede gecontroleerd wordt door onafhankelijke parlementsleden in plaats van ‘getrouwen’ die toch maar stemmen zoals hen door ‘hogerhand’ wordt gezegd?

En we noemen dat dan het platonisch correctief; dat klinkt goed, en het is nog ongeveer juist ook. Plato vond het bestuur van de staat zo belangrijk dat het alleen kon worden toevertrouwd aan experts.

Of hoe een aantrekkelijk idee de grondslag van het democratisch systeem onderuithaalt. En hoe dat de geloofwaardigheid van de politiek verder ondermijnt. Terwijl een probleem wordt opgelost dat er niet eens is.

Ik kan er niet over uitweiden, en ik vind het doodjammer dat te moeten zeggen, maar bij de vrt zijn ongeveer alle kwalen die er waren vóór Bert De Graeve terug. Piet Van Roe was met Nieuwjaar pijnlijk duidelijk. Maar op één punt gaat de gelijkenis met vroeger niet op. Mediaminister Eric Van Rompuy heeft in 1996 de politiek in de omroep buitengezet, en op dat punt is er in tussentijd niets veranderd. Zelfs Cas Goossens zei in Phara dat de politieke inmenging verdwenen is, en dat was vroeger wel totaal anders. De politieke bemoeienis was totaal. Tot in het onzinnige toe.

Vandaag valt de politisering van de omroep niet meer aan te tonen.

Tenzij men vindt dat verkozenen of hun vertegenwoordigers zich niet uit te spreken hebben over de omroep, zelfs als ze met eigen ogen zien dat het fout loopt. Tenzij men vindt dat openbaar betekent dat zoveel mogelijk (belasting)geld moet worden geleverd, en dat het dan stopt.

Jozef Deleu heeft er in Terzake op gewezen dat de raad van bestuur in alle belangrijke kwesties unanieme standpunten heeft ingenomen. Dat wijst niet op politisering, want dat impliceert sowieso meningsverschil. Deleu zei ook dat de raad van bestuur vragen heeft gesteld en problemen heeft gesignaleerd, maar dat daarop onvoldoende is geantwoord. De verhalen over de zogeheten ingreep van Guy Peeters en Annelies Van Cauwelaert klinken lekker, maar wat de voorzitter en ondervoorzitter van de raad van bestuur hebben gedaan heeft meer van doen met ‘deugdelijk bestuur’ (dat er dus niet was, zie ook Van Roe), dan met politiek.

Simpel gezegd: Peeters en Van Cauwelaert hebben een halt toegeroepen aan toestanden waarvan ze dachten dat die verkeerd gingen aflopen, en de Vlaamse regering is gevolgd. Mutatis mutandis kan je zeggen dat de leden van de raden van bestuur van de banken dat beter ook hadden gedaan toen ze totaal waanzinnige financiële producten zagen passeren; veel ellende was ons bespaard.

Terzijde. Als er iets ten kwade moet worden gezegd over deze raad van bestuur dan is het dat hij ook wel eens té geduldig en lankmoedig is geweest. Denk aan de onverkwikkelijke show met Tony Mary. Al wist die heel goed waarmee hij zijn raad kon afdreigen: door ‘politisering!’ te roepen. Vreemd hoe zelfs iemand die omschreven wordt als ‘politiek beest’ dan terugdeinst. Zover is het dus gekomen…

Waarmee maar gezegd wil zijn dat de aparte aanwijzing van onafhankelijke bestuurders niet veel meer is dan een schijnmanoeuvre. Onafhankelijkheid zit in het hoofd, in denken en doen, niet in statuten of profielbeschrijvingen. Onafhankelijke bestuurders van de omroep? Ze zijn/waren er al. Goed bestuur, ook democratisch gelegitimeerd: het kan, het moet blijven kunnen.