Het bleek vijf jaar terug uit een onderzoek op een groot aantal Amerikaanse universiteiten: bijna 60 procent van de ondervraagde studenten vond dat men niet mocht worden blootgesteld aan aanstootgevende meningen. En opvallend: dat percentage lag bij studenten die zichzelf als links omschreven nog beduidend hoger. Vanwaar toch het wonderlijke idee dat uitgerekend universiteitsstudenten niet mogen worden blootgesteld aan allerlei meningen, zelfs als die voor sommigen kwetsend zijn?

Waar is de tijd dat er een regering viel omdat ze een liberale Gentse professor wou ontslaan: de man had gezegd dat God niet bestond. Vandaag zou dit soort aanstootgevende medemens door de verzamelde machten, de vierde op kop, ongenadig worden neergesabeld.

Waar is mijn tijd? Toen collegeleraren, onder wie hier en daar zelfs een priester, alle deuren en vensters openzetten, en – het was vlak na ‘68 - allerlei frisse winden door onze hoofden lieten blazen. Ik kan me voorstellen dat die tegenwoordig wel opletten wat ze zeggen…

Waar is mijn tijd? Toen een verzameling professoren, elk op geheel eigen wijze, ons wereldbeeld door elkaar schudde. Waarbij ze op de koop toe de onderlinge discussie nooit uit de weg gingen. Ik herinner mij een scène tussen Jaap Kruithof en Etienne Vermeersch. Kruithof vond dat de faculteit aan de Gentse Blandijnberg moest worden bestuurd volgens het one man, one vote-principe: de poetsvrouw, de student en de secretaresse hadden evenveel te zeggen als de professor. Waarop Vermeersch: ‘Collega, ik ben ook voor democratie, maar ik ben tegen idiotie.’ Vermeersch werd wel door een grote meerderheid gevolgd. Het is mij levenslang bijgebleven.

Dat waren bij nader toezien hoogtijdagen van de vrijheid. Heden ten dage is vrijheid in de praktijk discriminatie van andersdenkenden. Intolerantie die wordt verkocht als tolerantie in een samenleving waarvan wordt gezegd dat ze  intolerant, racistisch, fascistisch, exclusief, homo- en transfoob en finaal uiteraard ook nazistisch is. Een verzameling fantastische premissen en cirkelredeneringen om u tegen te zeggen…

Je kan zelfs zonder veel publiek weerwerk mensen tot paria’s verklaren: als ze een verkeerd woord gebruiken of een verkeerde uitspraak doen. Je organiseert daar dan wat ophef over, je krijgt vrijwel automatisch massale mediasteun en klaar is kees. Wie die ophef durft te bagatelliseren, durft te sympathiseren met de daders, of doodeenvoudig nuchter probeert te reageren, vervelt ter plekke ook tot een paria. Het Volkstribunaal van de Verontwaardigden volgt alleen eenvoudige redeneringen.

De taal is daarbij altijd een sleutelelement. Wie een ongewenst woord gebruikt, eindigt aan de schandpaal. De juiste en bijgevolg verplichte woorden kenmerken alle dictaturen. Dat was zo ten tijde van de Zonnekoning, dat is vandaag niet anders: in het officieel Noord-Koreaans bestaat er naar verluidt geen woord voor ik. In een communistische dictatuur is het ik ongehoord en ongepast, alles is er immers wij.

Pleiten voor een open debatcultuur is op zichzelf al fout. Ik ben fout nu ik dit zeg: ik faciliteer met het bovenstaande het nazisme, de homofobie, het racis... enfin. Je mag, zoals dat heet, aan sommige ideeën ‘geen podium geven.’ Meer zelfs: je kan maar beter helemaal zwijgen. Je weet nooit of er niet ergens een microfoon openstaat, of dat de opname is blijven lopen. Dat die opname dan ook nog eens publiek wordt gemaakt en dat er dus zonder de minste twijfel sprake is van een regelrecht privacymisdrijf, dat bij elke vertoning ook nog eens wordt voortgezet, het doet er niet toe. Er is ook zoiets als het Hoger Belang.

Dat de vrije meningsuiting eigenlijk niet meer bestaat als we haar niet gunnen aan mensen van wie we de ideeën verwerpen of zelfs verachten, is nogal wiedes. En toch is dat de fascistoïde samenleving die we vandaag tolereren… om het fascisme geen kans te geven.

In die zin is de al met al lauwe reactie op het optreden van de Antwerpse rector Van Goethem bijzonder betreurenswaardig. Bij de twee vrouwen die we op televisie hebben kunnen zien was geen sprake van onomwonden racisme – we citeren hier onze openbare omroep. Hun bedenkingen over het taalgebruik van sommige studenten zijn gedachten, en die zijn zoals bekend vrij. Of zouden dat toch moeten zijn. En bovendien hebben die gedachten niets met racisme te maken, behalve dan in de verwarde hoofden van de hedendaagse puriteinse fanatici.

En ja, ook de ministers Weyts en Somers hebben gezegd dat er alles bij elkaar niets aan de hand is. Maar, zegt de rector, ik kan niet reageren, want het gaat om een personeelsdossier dat intern en vertrouwelijk moet worden behandeld. En dan komt het: 'Doordat er fragmenten van die opnames werden openbaargemaakt, moest de UAntwerpen wel publiek reageren, maar alleen in de mate van het strikt nodige.'

Werkelijk? Volstaat een lek om die vertrouwelijkheid te doorbreken? En was die drammerige reactie, uitsluitend bedoeld om voornoemde puriteinen paniekerig naar de mond te praten, het strikt nodige? Als er in deze hele affaire al iemand van de UA moest worden geschorst, dan de rector zelf.

Auteur Marnix Peeters schreef het in De Morgen: ‘Wij staan op de rand van iets heel lelijks, en het zijn de mensen die het hardst pretenderen dat zij het goed met ons voorhebben en het beste in de zin hebben, die de grootste schade zullen aanrichten.’ Hoezeer heeft deze moedige man gelijk.

Doorbraak, 19 juli 2022