Het begint op te vallen: het betere geschiedenisboek voor een breed publiek wordt in Vlaanderen niet meer geproduceerd door beroepshistorici. Die zijn waarschijnlijk bezig met de koloniserings- en genderproblematiek. Maar er is intussen wel Bart Van Loo, of Johan Op de Beeck, die we massaal lezen. De originele geschiedenis van België die Benno Barnard en Geert van Istendael schreven wordt al jaren herdrukt. En nu is er dus ook radiojournalist Johny Vansevenant.  

Men moet grote woorden mijden, maar wat Vansevenant heeft geschreven is zonder meer monumentaal, in meer dan één betekenis. Als het over onze politieke geschiedenis van de jongste vijfendertig jaar gaat, dan is De strijd om de macht het standaardwerk. Tegelijk ook het naslagwerk, waarbij zowel de chronologische beschrijving van de feiten als een zeer zorgvuldig personenregister opzoekwerk heel makkelijk maken. Zo’n register geeft ook een indicatie van het belang van de betrokkenen: van Kristof Calvo wordt alleen gemeld dat hij in 2020 geen minister is geworden…  

Als ik De strijd om de macht vergelijk met Politieke Geschiedenis van België van Theo Luyckx en (ex-radiojournalist) Marc Platel, toch ook een standaardwerk, dan is De strijd om de macht veel beter; we gaan erop vooruit. En dat niet alleen omdat de 930 bladzijden met veel meer zwier geschreven zijn.  

Ook omdat bovenop het feitelijke verhaal Vansevenant voor een dubbele meerwaarde heeft gezorgd. Hij beschrijft hoe die feiten destijds in het nieuws kwamen. En daar nog eens bovenop staat het boek bol van de sprekende, vaak geestige anekdotes en deskundig verzamelde kleine feiten, die vaak voor verheldering en verdieping zorgen. Je leert eruit dat belangrijke politieke feiten lang niet altijd het gevolg zijn van grondig denkwerk of gewiekste machinaties; vaak komen die er gewoon per toeval, of zelfs per ongeluk.   

In die zin is de foto op de cover goed gekozen: een menigte kakelende kippen in de Kamer op het moment dat (in 1998) Marc Dutroux blijkt te zijn ontsnapt. Chaosmomenten typeren de Wetstraat, waarbij grote woorden nooit worden gespaard: regimecrisis, Absurdistan, Bert Anciaux die al meteen een Groot Complot ziet van Dutroux en Hooggeplaatsten, de oppositie die het ontslag van de hele regering wil. Het nogal valse nu-gaat-het-gebeuren-gevoel.  

Merkwaardig is dat Vansevenant zelf op die foto niet te zien is: hij was aan het werk, bezig met interviews doorsturen, klaar om op antenne te gaan. Het is de man ten voeten uit: de voorzichtige West-Vlaamse werker die zich aan de feiten houdt, bescheiden, maar dan echt. Uit Lichtervelde. (In mijn lagere school moest je weten dat Lichtervelde bekend was om zijn tabak en zijn trekzakken. Pas toen Willem Vermandere in de jaren zeventig over zijn accordeon zei “’t es en echte Lechtervelde”, wist ik wat een trekzak was.)  

Vansevenant is het enige kind van een hardwerkende arbeider in de wegenbouw. Heel jong verloor hij zijn moeder en het internaat werd zijn belangrijkste opvoeder, die hem leerde overleven door zijn best te doen en slim te zijn, maar niet te veel op te vallen.  

Hij weet ook alles over wielrennen en Eddy Merckx, van wie hij een biografie heeft geschreven, De Kannibaal, ook die verrijkt met honderden anekdotes waaruit je kan leren waarom Merckx die bijnaam heeft gekregen. (Merkwaardig genoeg heeft Vansevenant zelf in zijn jonge jaren nooit deelgenomen aan het wereldberoemde Belgisch Kampioenschap voor Journalisten. Het werd altijd gewonnen door Paul D’Hoore, ook al was de tweede, Wouter Vandenhaute, een veel betere coureur. Maar D’Hoore was altijd slimmer.)  

De gelijkenis tussen de koers en de politiek is overigens evident: de strijd om de eerste te zijn is in beide gevallen het enige wat telt.  

Vansevenant is, weet ik tamelijk zeker, een overtuigde sociaaldemocraat zonder partijkaart. Omdat hij weet waar hij vandaan komt, denk ik. Maar op de radio kreeg je dat nooit te horen. In zijn boek kan je dat ook niet lezen. Hij heeft zichzelf of zijn meningen nooit tot onderwerp gemaakt maar zich altijd tot de feiten beperkt, en vooral, hij heeft nooit de neiging gehad tegenover wie dan ook de moraalfilosoof uit te hangen. Anders dan sommige van zijn collega’s – grossiers in verontwaardiging – vertrouwt Vansevenant op traditionele journalistieke arbeid en niet op het volautomatisch opheffen van een vingertje. Hij gaat ervan uit dat de mensen zelf wel kunnen denken.  

Vansevenant is een onthecht mens. Hij aarzelt niet te melden waar hij destijds fouten heeft gemaakt. Ook dat is in journalistieke kringen behoorlijk uitzonderlijk. En rechts krijgt van hem linkse vragen, links krijgt rechtse. In een recent interview met Walter Pauli zegt hij dat dat wel eens het probleem van de journalistiek vandaag zou kunnen zijn: alleen linkse vragen omdat de journalist zelf links is, of omgekeerd (het eerste komt vaker voor dan het tweede, maar dit terzijde.).  

Vansevenant heeft altijd het verschil gekend tussen analyse, duiding, opiniëring en sturing. Met sommige politici, meestal West-Vlamingen, blijkt hij wel een goede persoonlijke band te hebben gehad, maar dat heeft hem nooit belet zijn werk naar behoren te doen.  

Ik ben bij Vansevenant ook mezelf tegengekomen. Ik heb eruit onthouden dat wat ik destijds deed met de VRT’ers die ik mocht opleiden – onder hen Vansevenant – vandaag zonder de minste twijfel grensoverschrijdend gedrag zou worden genoemd. Ik was blijkbaar ongelooflijk streng en veeleisend.   Soms kent Vansevenant ook niet het hele verhaal, maar dat is niet erg. De geschiedenis is nooit helemaal geschreven.  

Zo kon ik toen Jean-Pierre Van Rossem Vive la République riep bij de eedaflegging van Albert II in de verwarring daarna onmiddellijk reageren: Van Rossem had mij namelijk ’s middags gezegd dat hij iets ging doen... En ja, ik heb in 2003 bij het finale verkiezingsdebat tussen premier Verhofstadt en oppositieleider Stefaan De Clerck tegen Verhofstadt gezegd ‘Ga maar door!’ Hij vroeg mij namelijk een CVP-pamflet voor te lezen, maar ik was mijn leesbril vergeten…  

De geschiedenis is nooit helemaal geschreven. Maar Johny Vansevenant heeft er wel een onwaarschijnlijk belangrijke en buitengewoon lezenswaardige bijdrage toe geleverd.   

Doorbraak, 01 oktober 2024