Wat Elon Musk over de economische en politieke toestand van Duitsland heeft gezegd [link Rochtus - https://doorbraak.be/elon-musk-zet-met-zijn-opiniestuk-pro-afd-die-welt-op-haar-kop] is raak. Het lijkt wel alsof ook Musk naar de Canvasserie van Jan Leyers heeft gekeken. Musk mag dat ook zeggen; hij mag de Duitsers zelfs aanraden te stemmen voor de Alternative für Deutschland, de AfD. Dat hij daarmee de Duitse media in rep en roer zet is net goed. Dat hij daarmee ook de Duitse politieke partijen dwingt tot een repliek is nog veel beter.  

Wie die reeks van Leyers heeft gevolgd heeft gezien hoe de Duitse economie – uitgerekend in het land van het Wirtschaftswunder - niet zo ver van de afgrond staat. Je kon daar talloze keren zien hoe door bureaucratie en regelneverij op den duur alles totaal vierkant draait. Ook al omdat de bureaucratie altijd en overal als eerste kenmerk heeft dat ze zichzelf reproduceert: van papierwerk komt nog veel meer papierwerk. Voeg daarbij een portie misplaatste zelfgenoegzaamheid, en het eindpunt is de totale stilstand, de totale verlamming en verarming.  

Leyers liet ook zien hoe het Wir schaffen das tot maatschappelijke ontwrichting heeft geleid, en toen moest Maagdenburg nog gebeuren. Leyers liet ook zien hoe eigenlijk op het totaal verkeerde moment om totaal verkeerde redenen de kerncentrales zijn gesloten: een naïeve maar tegelijk wurgende keuze. Het palmares van Angela Merkel. En opvolger Scholz heeft met zijn coalitie van sociaaldemocraten, groenen en liberalen dat non-beleid alleen maar verdergezet.  

Het Duits heeft er dankzij de eerste vrouwelijke bondskanselier een werkwoord bijgekregen: merkeln, het op de lange baan schuiven van noodzakelijke beslissingen.  

Het is ook de analyse van Musk. En net omdat ze zo raak is, zorgt ze voor zoveel ophef. En geheel terzijde: Musk kent Duitsland. Er is (voorlopig) maar één Europese Tesla-fabriek, en die staat in Brandenburg. Ze heet Gigafactory Berlin – de naam alleen al getuigt van on-Europese ambitie.  

Of de AfD voor al de kwalen die Musk aanklaagt de oplossing heeft, is zeer de vraag. Of een Dexit echt aangewezen is, is na de Britse ervaring twijfelachtig. Of je beter vriend bent met Moskou dan met Washington is al evenmin evident. Dat je een strenger migratiebeleid moet voeren is wél evident, maar dat de AfD alle migranten terug gaat voeren naar hun land van oorsprong is natuurlijk onzin en dus ook kiezersbedrog.  

Maar het is het volkomenste recht van Musk het omgekeerde te denken. Net zoals het ook zijn volkomenste recht is dat open en bloot te zeggen. Ook in een ingezonden bijdrage in een krant. Dat is democratie. Als dat leidt tot de AfD in Duitsland, tot Trump in Amerika, tot Meloni in Italië, tot Wilders in Nederland, dan is dat maar zo. Stemgedrag is per slot van rekening niets anders dan de weergave van een sociologische realiteit. Je kan bezwaarlijk alleen maar voor democratie kiezen als dat ook goed uitkomt. De werkelijkheid doet niet aan wishful thinking.  

De Duitse media blijkbaar wel. (Het zou bij ons, daar kan je gif op innemen, niet anders zijn.) Bij Dirk Rochtus is te lezen over de welhaast collectieve mediatieke veroordeling van wat vermomde verkiezingsreclame wordt genoemd. ‘Verkiezingsoproepen hebben in de media niets te zoeken,’ staat er.  

Ik weet dat nog zo niet. Ik weet wel dat bij ons in de recente geschiedenis verkiezingsoproepen wél zijn weergegeven. Met enige gretigheid zelfs. Toen ik zelf in 2010 voor de eerste keer op een lijst stond, riep in de week voor de verkiezingen ACV-leider Cortebeeck via de radio, en daarna uitgebreid in alle kranten, op om niet voor de N-VA te stemmen. Beter kon de N-VA niet overkomen.  

Ik weet ook nog hoe een hele reeks BV’s in 2004 opriepen om niet voor het Vlaams Blok te stemmen. In het resultaat van de verkiezingen was daar maar weinig van te merken…  

Maar die BV’s, de vakbonden, de kerken, … mogen allemaal oproepen om voor of tegen partij A of B te stemmen of niet te stemmen. Dat is vrije meningsuiting. Die is er – voor alle duidelijkheid – niet gekomen om diegene te beschermen die zegt wat iedereen zegt. De meest behartigwaardige diversiteit is de diversiteit van meningen en gedachten. De ervaring leert trouwens dat the wisdom of crowds meestal groot genoeg is om daar mee om te gaan.  

Dat betekent natuurlijk niet dat gelijk wie gelijk waar en gelijk wanneer het recht moet krijgen om zijn of haar mening in een krant/blad of op een site te ventileren. Maar, om het simpel te zeggen, Musk is niet om het even wie – like it or not. Maatschappelijk en economisch gewicht telt.  

En daarnaast is er natuurlijk ook hét criterium der criteria: is wat X of Y schrijft zinnig en verstaanbaar? Als het over vrije mening gaat is er eigenlijk maar één echte spijkerharde regel, die van Oscar Wilde: There is no sin except stupidity.  

Hét grote voordeel van Musks tussenkomst in de Duitse kiesstrijd overstijgt overigens het gehinnik van de journalistieke verontwaardiging. Musk daagt alle partijen uit om voor zijn glasheldere (en eigenlijk niet tegengesproken) diagnose geschikte therapieën te vinden. Met één krantenstuk de agenda van de campagne vastleggen: het is niet iedereen gegeven.    

Doorbraak, 31 december 2024