Ik stel voor dat we dat stil houden, maar tot u schrijft thans de voormalige voorzitter van de Kamercommissie betreffende de Verkiezingsuitgaven en de Boekhouding van de Politieke Partijen. Een commissie die openbaar is, maar ik heb nooit iemand op de publieksbanken gezien. Ten onrechte.

Ik ben daaraan begonnen (zoals wellicht alle Kamervoorzitters) zonder grondige kennis van zaken. Maar je leert snel. En zelfs als je makkelijke kreten probeert te mijden, dan is er voor wie redelijk is maar één conclusie: minder, minder, minder! Onze politieke partijen worden overgefinancierd. Eigenlijk is dat een schande, en ik ben extreem zuinig met dat soort woorden.

En ik heb nog slecht nieuws: dat gaat niet veranderen. Ik vrees dat de verandering er alleen komt – en dat moment is helaas niet meer ondenkbaar – als er ook voor al de rest geen geld meer is. De dag dat blijkt dat de bomen niet tot in de hemel groeien, en de hemel zelf op onze hoofden valt. (Daar wordt momenteel met grote ijver aan gewerkt).

Terwijl we in dit land niet eens op het Agusta-schandaal moesten wachten om te weten dat de partijfinanciering grondig fout liep. In 1984 schreef Amada-leider Ludo Martens over Het geld van de CVP. (Voor jongere lezers: Amada – Alle Macht Aan De Arbeiders - is de voorganger van de PvdA). Dat boekje beschrijft in detail de praktijken, waarvan ik aanneem dat ook andere partijen zich bedienden.

Zelfs de voorzitter werd bij de CVP in de jaren 70 en 80 betaald uit de zwarte kas. En ook opvallend: het systeem was opgezet door een vakbondsleider, Gust Cool. Het werd geperfectioneerd en uitgebreid door Leo Delcroix. Het systeem? Mensen met geld mochten wat ze zonder bijdrage voor de partij nooit hadden gemogen. Vergunningen, bestellingen, publieke dienstverlening. En uiteraard – dat is eigenlijk actueel – werd de rekening doorgeschoven naar de belastingbetaler.

Na Agusta is dat dus gestopt. Met de beste bedoelingen, maar het is uit de hand gelopen. In dertig jaar tijd is het aantal betalende instanties systematisch gegroeid: het is een van de redenen waarom de provincies blijven bestaan; ook die financieren de partijen.

Partijen zijn daardoor langzaamaan opulent rijk geworden. Sommige toch. Want niet iedereen bleek met geld om te kunnen gaan. Toen Herman De Croo in 1995 voorzitter werd van de VLD bleek de partijkas leeg; voorganger Verhofstadt was/is altijd zichzelf: alles was op. Andere partijen bleken voorzichtiger. De ene goede huisvader is de andere niet.

En er kwam nog iets bij; oorzaak en gevolg zijn soms moeilijk uit elkaar te halen. Van meet af aan is er een verband gelegd tussen het aantal stemmen en het geld: het is logisch en fair dat partij A met 1 zetel niet krijgt wat partij B krijgt met 40 zetels. Maar helaas… Christendemocraten, socialisten en liberalen haalden, bekeken over dertig jaar, spectaculair minder zetels, maar wilden niet inleveren op hun apparaat. Via bijkomende betalende instanties hielden ze wat ze hadden.    

De allerlaatste keer dat dat trucje is toegepast was bij de (zesde) staatshervorming van 2011. In ruil voor de steun van Groen en Ecolo gaf de coalitie van PS, MR, CdH, SP.a, VLD en CD&V extra geld aan de groene fractie. Kristof Calvo – hij zegt echt af te zien omdat Vivaldi ook van de beloofde politieke hervorming niets bakt - is dat voor zijn gemak van spreken vergeten. Onze media ook.

Net zoals ze vergeten zijn dat die opulente overfinanciering niet op poten is gezet door PvdA, Vlaams Belang of N-VA. Over elk van die partijen kan men zeer kwalijke dingen zeggen, maar op dat punt gaan ze compleet vrijuit. Met een eufemisme: ze ondergaan het systeem, met een luide schaterlach.

En ze kunnen allemaal goed tellen. Het is perfect uitlegbaar waarom Ecolo en Groen wel één fractie vormen, maar niet één partij. Rijker is beter dan rijk.

En jawel, er is ook hier een noord-zuid-verschil. De financiering van de politieke partijen is in Brussel en Wallonië nog uitbundiger dan in het noorden. Ook al omdat partijfinanciering daar volstrekt geen issue is. Calvo zegt dat PS en MR niet mee willen. Dat is de logica van het Belgische verschil waarvan uitgerekend de vaandeldrager van Groen zegt dat het niet bestaat...

In de plaats komt het schijngevecht: het uitgavenplafond. De uitgaven voor advertenties op Facebook, Twitter en Instagram moeten worden beperkt. Geld mag alleen dienen voor studie en inhoud – hét argument waarmee de Franstaligen hun ruimere subsidies legitimeren…

En we egaliseren: iedereen ongeveer evenveel. Al kunnen de Vlaamse grote (en dus foute) partijen zeer gerust zijn: zolang in Wallonië de grootste partij een juiste partij is zal er niets gebeuren. Het is wat het is.

Voor de rest moet A zich vooral niet bemoeien met waaraan B zijn geld uitgeeft. Wie denkt het verschil te maken met megagrote affiches in alle steden en dorpen, doe maar. Een eigen omroep? Doe maar. En laat Conner Rousseau aub keidure kleren blijven dragen! En zijn mama mag het podium opkomen met om de schouder een Delvaux handtas van 5000 euro. Doe maar! Alles is politiek!

Al bestaan er natuurlijk wel oplossingen, echte. Geen uitgavenplafond maar een inkomstenplafond. Stap-voor-stap-oplossingen; petit à petit; de methode Dehaene. De partijdotaties niet indexeren wordt al lang voorgesteld. Dat is bijzonder efficiënt, en de grootste partijen verliezen het meest. Wie stemt tegen? Calvo! Het is wat het is.

Maar we moeten hoopvol zijn. De G 1000 – wie die in de tijd heeft betaald is een nog onverteld verhaal - gaat zich bezighouden met de partijfinanciering. Ze krijgen er alvast overheidssubsidies voor.  

Doorbraak, 31 januari 2023