Dat moet je altijd doen, hoe moeilijk ook: proberen weten en zelfs kunnen uitleggen wat er écht aan de hand is. Het verschil tussen feiten en trends. Geschiedschrijving, maar dan à la minute. Of minstens het helikopterzicht. Het zal beslist niet altijd lukken, men zal er zelfs geregeld naast zitten, maar elke waarnemer moet dat minstens proberen. Zoals in het leger bij de groet aan de vlag: met steeds hernieuwde geestdrift.

Want het is waar wat Philippe Clerick op Doorbraak heeft geschreven: meestal is er alleen journalistieke aandacht voor eenvoudige perceptie. Voeg daar een hoge dosis pretentie aan toe, en verder denken komt er niet meer aan te pas. Het is ook wat Sid Lukkassen op Doorbraak schrijft over de relativiteit van krantenkoppen. (Op Doorbraak staat geregeld iets wat het lezen waard is..)

Om maar te zeggen dat de crisette rond de Vlaamse Septemberverklaring over veel meer gaat dan Sammy Mahdi, Jan Jambon, Hilde Crevits, Zuhal Demir, Benjamin Dalle of Jo Brouns. Wat we hebben meegemaakt gaat om de implosie van een model. Al gaat dat natuurlijk nooit in één keer. Wat we hebben gezien is de eerste aflevering. Er komen er nog. Met allicht evenveel spektakel. Beloofd.

Ook een systeem dat meer dan een eeuw heeft gewerkt, met een Traditie om U tegen te zeggen, met vandaag nog altijd vertakkingen in de hoogste kringen, in de kleinste dorpen en alles daartussen, kent een eindpunt. En dan is er nóg een historische wetmatigheid: de ondergang gaat altijd eerst stilletjes, dan heel snel. (Hemingway beschrijft het in vier woorden, over hoe iemand failliet gaat: first gradually, then suddenly.) Hier gaat het over het einde van onze christendemocratie.

Het is ook logisch. Wie niet meer goed weet waarvoor hij staat, weet ook niet meer goed waar naartoe. Het is zeer moeilijk om respect te vragen voor een standpunt waarvan iedereen ziet en weet dat je het zal laten schieten zodra het begint te waaien. Vragen en kritiek dan afdoen als bashing, en dan ook nog iets toevoegen over waardigheid, niemand kan daar blijvend mee wegkomen. Zeker niet als de werkelijkheid zelf geheel en al in de andere richting wijst.

Teveel stikstof en mest is een 1 op 1 gevolg van teveel enerzijds en anderzijds. En 1 op 1 gevolgen komen zelden voor. Het idee om van de Boerenbond een fonds te vragen om de door milieuwetten getroffen boeren te vergoeden is onhaalbaar, maar tegelijk niet onredelijk. Omzeggens iedereen, media op kop, vindt dat overwinsten van bedrijven mogen of zelfs moeten worden afgeroomd. Dat dan de belasting van de overwinst van de Boerenbond een regelrechte belediging of provocatie zou zijn voor de cd&v, is zeer bizar…

Want ook dat is christendemocratie: er is de partij én het apparaat. Het welzijn en welvaren van de een is het welzijn en het welvaren van de ander. Het is de echte reden waarom – ik citeer Gwendolyn Rutten in De Doogravers van België ­– tsjeven altijd voor de macht kiezen. Want als het apparaat die macht mist, is dat een niet te schatten verliespost. Ook nu: het idee dat alle maatregelen uit de begroting simpelweg konden worden goedgekeurd door een andere meerderheid, met een de facto minderheidskabinet, is wat de bocht van de cd&v verklaart. Niets anders.

Tien jaar oppositie – Jo Brouns zou daarmee hebben gedreigd – is een miljardenverlies voor de zuil. Het verklaart tegelijk waarom de discussie over de weelderige Vlaamse subsidies niet mag opschieten: je weet maar nooit dat er iemand in slaagt om het parochiale niveau te overstijgen en verder te kijken dan het geld voor boswandelingen voor mensen met psychische problemen.

Allemaal fel overdreven? Ik vrees van niet. De implosie van een partij is overigens geen novum: in het buitenland én bij ons. De Volksunie wist ook niet meer waarvoor ze stond en waar ze naartoe moest. Het is dus niet uitgesloten dat er, net zoals toen, binnenkort mensen de cd&v zullen verlaten om enerzijds en anderzijds, letterlijk, dus bij meer dan één andere partij, een onderkomen te zoeken.

Of de crisis intussen niet bezworen is? Ik vrees van niet. Ik zag net nog Matthias Diependaele: alle rancune was weg, zei hij. (Het kenmerk van rancune is dat ze, anders dan gewone boosheid,  lang blijft duren.) En Jan Jambon zei dat in zijn regering de dingen eens goed waren doorgesproken, er waren zelfs excuses. De bladzijde was vervolgens omgedraaid.

Hoe meer men dat zegt, hoe minder ik dat geloof. Politici, de echte, hebben, zonder uitzondering, een olifantengeheugen. Deze crisis is nog lang niet achter de rug, zei Diependaele. Of dat over de energieprijzen ging, of over de Vlaamse Regering zelf, was niet duidelijk. Ik gok op beide…

En ook Mahdi zegt dat zijn partij nog aan het leren is. Mijn partij, zegt hij, moet een mentaliteitswijziging, een culturele omslag doormaken. Dat belooft. Hij wou de chaos vermijden, zegt hij.  Welke chaos? De bestaande of de komende? 

Het is eigenlijk jammer dat dat feitelijk minderheidskabinet er niet is gekomen. Het had kunnen zorgen voor politieke vernieuwing, voor herverkaveling, voor frisse lucht. En het is helemaal niet zeker dat dat leidt tot exploderende uitgaven omdat iedereen dan moet worden afgekocht, omdat steun een prijs heeft. Alvast in Scandinavië, waar minderheidsregeringen zeer gewoon zijn, is dat niet het geval. Af en toe is zelfs het tegendeel waar: de minderheid die meestemt eist eerst besparingen.

Het was ook een nuttige oefening geweest voor 2024. Als de peilingen kloppen, en de kiezers zorgen voor een gigantisch dood gewicht op links en rechts, zetels waarmee (het is wat het is) niemand iets kan doen, zijn er geen gewone meerderheden meer mogelijk.

Misschien moeten we aan die minderheidsregeringen nu al wennen… 

Doorbraak, 4 oktober 2022