Het is voor wie met media bezig is een cruciale vraag: wat is nieuws? Wat brengen we, en wat niet? Het theoretische antwoord is dat nieuws of belangrijk moet zijn (het raakt de samenleving, met vaak praktische gevolgen; maatschappelijk betrokken burgers horen hiervan op de hoogte te zijn), of belangwekkend (het heeft geen praktische maatschappelijke gevolgen, maar het betreft dingen die mensen nu eenmaal graag willen weten.)

Als morgen in België de treintickets duurder worden of de belastingen worden verhoogd, dan is dat belangrijk. Als volgende maand in Londen koning Charles wordt gekroond, dan heeft dat (zelfs voor de Britten) eigenlijk geen enkel gevolg, geen directe sociale of financiële consequenties. Maar iedereen wil dat ritueel wel zien, het op een of andere manier bijwonen. Het is dus niet echt belangrijk maar wel interessant.

Alle media zijn eind vorige eeuw tot het inzicht gekomen dat alleen brengen wat belangrijk is, niet (meer) werkt. Ook bij belangrijk nieuws moet men via een goed gekozen invalshoek ervoor zorgen dat het tegelijk belangwekkend is, ervoor zorgen dat de lezer, kijker, luisteraar het niet lijdzaam ondergaat, maar dat zijn belangstelling wordt gewekt. Belangrijke inzichten over de toestand in Burkina Faso zijn waardeloos als er niemand is die wil weten hoe dat nu zit in Burkina Faso.   

Ik herinner mij een interessante discussie op de televisieredactie van de VRT. In februari 2000 had Wendy Van Wanten op het eind van een concert aan haar fans laten weten dat ze zwanger was. Opvallend ook: ze vroeg zeer uitdrukkelijk geen vragen te stellen over de vader van de baby. Maar in het Belgabericht daarover werd al meteen het verband gelegd met prins Laurent, die een intieme vriend werd genoemd.

Brengen we dat? Of niet? Dat werd een nogal hevig debat. Maar omdat een redactie gelukkig geen democratie is, werd na een kwartiertje beslist het toch maar te brengen. De eindredacteur als opperste rechter; beroep is in dezen niet mogelijk.

Na het middagjournaal gingen we allemaal samen eten in de mess. Aan één lange tafel. Waar zich prompt een geanimeerd debat ontwikkelde. Niet over de vraag of er misschien dan toch een beoordelingsfout was gemaakt. Wel over de vraag of prins Laurent al dan niet de vader zou zijn… Ook redacteurs die vonden dat er voor dat soort onzin geen plaats moest zijn in het journaal van de openbare omroep, namen zeer actief deel aan het gesprek. Er werd algemeen gelachen met de gedachte dat wie een beetje Saksen-Coburg wilde zijn minstens één buitenechtelijk kind moest hebben. Aldus werd bewezen dat de eindredactie het bij het rechte eind had.

Voor de niet-volgers van het royaltynieuws: vijf maanden later kreeg Wendy een zoon die Clement werd gedoopt. De villa van Laurent in Tervuren heet Villa Clementina. Het bewijst natuurlijk niets. Van Wanten is een slimme en geestige vrouw.

Terzake nu. Vorige week bleek uit cijfers van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) dat de financiële vooruitzichten van België ronduit rampzalig zijn: amper economische groei (alleen Italië doet het nog iets slechter; alle andere Europese landen veel tot zeer veel beter); het grootste begrotingstekort (alleen Roemenië komt in onze buurt); een snel groeiende overheidsschuld (net geen 120 procent in 2028; in alle andere landen is de staatsschuld aan het dalen); de hoogste overheidsuitgaven (we laten binnenkort Frankrijk en Griekenland moeiteloos achter ons).

Of dat nieuws is? Wel, u en ik gaan dat voelen, we gaan er onvermijdelijk een prijs voor betalen. En belangwekkend? Het cafégesprek zou weleens kunnen gaan over de vraag of u en ik in een land willen leven dat er van alle landen in Europa het slechtst aan toe is? (Ik niet.)

En het IMF? Waren dat niet die dames en heren die nog niet zo lang geleden in Griekenland waren neergestreken om er dwingend orde op zaken te stellen? Waar de lokale Raoul Hedebouw al tegenspartelend is afgevoerd? Is dat ons model? Is dat onze toekomst?

Het valt op dat dit Griekse verhaal voor nogal wat Vlaamse media geen nieuws was. Niet voor Het Nieuwsblad, De Gazet van Antwerpen, Het Belang van Limburg, zelfs niet voor De Tijd. Alleen Het Laatste Nieuws – voor velen nog altijd een pulpgazet – heeft er uitgebreid aandacht aan besteed. In het editoriaal zegt men dat al wie zich enigszins betrokken voelt bij onze samenleving de grafieken van het IMF boven zijn (haar, hun) bed moet hangen.

Op radio en televisie geen woord. Alleen de website van vrtnws maakt er melding van, maar uitsluitend omdat premier De Croo in de Kamer gezegd heeft dat het niet zo erg is als het lijkt. En in De Zevende Dag zijn er een kleine week later een paar vragen over gesteld. Het typeert de staatsomroep ten voeten uit: de Mededelingen van de Macht. Het IMF-rapport zelf wordt genegeerd, maar de reactie van de regering is wél nieuws.

Het is een algemene tendens, valt te vrezen. Of het nu gaat over winkels van Delhaize (goed voor anderhalf procent van het wereldwijde Ahold-imperium), onwettige pensioenbonussen of de toekomst van de planeet. Veel nieuws in dit gezegende land komt hierop neer: men vult plaatselijke nullen aan tot indrukwekkende getallen en deelt de echte cijfers door nul.

Doorbraak, 18 april 2023