Het is een ijzeren regel: stukjesschrijvers moeten nooit vervolgverhalen schrijven. Ik ga het voor één keer toch doen. Omdat het moet. Op mijn Geilaard, buiten! van vorige week heb ik namelijk nogal veel reacties ontvangen. Waar ik ongeveer altijd hetzelfde bij dacht: zo heb ik dat absoluut niet bedoeld.

Een bejaarde priester liet mij weten dat hij mij nooit meer wou lezen. Hij vond wat ik schreef kwetsend. Ik begrijp dat. Je ziet dat vaker bij mensen die hun leven wijden aan een gedachte of instituut. Er ontstaat vereenzelviging. En overgevoeligheid. In elke kritische commentator zien zij - deze oude priester, de baas van de VRT - een karaktermoordenaar die zich uit het struikgewas op hen stort. Zo sterft het debat.

Andere mensen vonden het nuttig en zelfs moedig dat ik dat voorval uit mijn leven deelde. Een aanklacht, een daad van verzet, schreef iemand. Ik begrijp dat, maar ik moet ook hen teleurstellen. Ja, ik ben een atheïst, ik denk dat God niet bestaat, maar atheïstische bekeringsijver is mij helemaal vreemd. Ik ben geen anti-Paulus van de anti-Christ.

Er waren ook lezers die mij sterkte toewensten, zonder twijfel met de meest oprechte bedoelingen. Maar zij overdreven schromelijk. Ja, ik was geschrokken, wist ook niet wat er gebeurde – zoals u heeft kunnen lezen gebeurde er ook niet veel – maar ik kan echt niet zeggen dat ik er de rest van mijn leven onder gebukt ben gegaan. Ik ben geen slachtoffer.

Ik heb er ook geen haat of rancune tegen Kerk of religie aan overgehouden. Hooguit een wantrouwen tegen gelijk welke dominante godsdienst of ideologie die zich met werkelijk alles bemoeit. Dat geldt voor de pastoors van mijn jeugd, dat geldt ook voor E.H. Lanoye, die al even dwingend zijn meningen en opvattingen aan de wereld mag verkondigen. Het heeft die pastoors van toen niet vooruitgeholpen; Lanoye wacht hetzelfde droeve lot.

Ik vind zelfs dat een rationeel standpunt (bijvoorbeeld mijn eerdere God bestaat niet) best te verzoenen is met een geloof in iets dat ons besef, verstand, begrip overstijgt. Het is het bekende credo quia absurdum van de kerkvaders: ik geloof omdat het absurd is.

Mijn rationele zekerheid dat er niets is, belet geenszins dat religie mij helemaal kan meeslepen. Ik ken de taal, de symbolen, de tekens van de katholieke kerk. Ik prijs me gelukkig dat ik daarin geboren en getogen ben. Ik heb er vaak heel veel deugd van, zoals van muziek.

En zeker, afschuwelijke moderne kerkmuziek bestaat, en er wordt ook vaak vals gezongen. De laatste keer dat ik in eigen land naar de Paasmis ben gegaan, ging de preek over de opwarming van de aarde. Op Pasen, het Feest van de Verrijzenis, de Triomf van de Liefde! Ik mocht niet van mijn vrouw, maar een redelijk mens moet op zo’n moment al scheldend de kerk verlaten.

Ik hou van de Roomse weelde en overvloed: muziek, oude teksten, schilderijen. En de kerkgebouwen zelf natuurlijk. Ik kan me overigens niet voorstellen dat over vijfhonderd jaar mensen nog zullen gaan kijken naar de crematoria van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Maar ik ben er zeker van dat dan duizendjarige kerken nog altijd volk over de vloer zullen krijgen.

Ik hou van de verbindende kracht en het collectief gevoel bij het zingen van oude, bekende liederen. Ik schakel mijn denken uit, geef me over. Zing mee. Ik denk niet aan de noten, ik ga drijvend op in de muziek. Het is troost. Ook voor wie die in een alledaagse context niet nodig heeft, niet depressief is, geen zieke vrouw of failliete zaak heeft.

Juist omdat ik zeker weet dat het na mijn dood hetzelfde zal zijn als voor mijn geboorte (niets, voor zover ik me kan herinneren) vind ik het tijdens mijn leven belangrijk geregeld te denken en te voelen dat dat niet waar is.

De Eerwaarde Heer FV uit Geilaard, buiten! heeft daar werkelijk niets mee te maken.

Doorbraak, 19 september 2023