Het is de schuld van Doorbraak-collega en Duitslandkenner Dirk Rochtus: hij was de eerste die mij op haar bestaan heeft gewezen. En ik raak er sindsdien nauwelijks op uitgekeken. De manier waarop Sahra Wagenknecht haar nieuwe partij in de Duitse electorale markt heeft gezet door nauwgezet van zichzelf een icoon te maken, dat is zo hyper-professioneel, zo uitgekiend, zo goed gedaan, zo juist en zo consequent. Dat is fantastisch.

Voor wie haar nog niet heeft gezien: google en loop eens door de afbeeldingen. En ga vooral eens naar You Tube: er zijn over Wagenkecht geweldige filmpjes te vinden.

Rochtus heeft overigens op Doorbraak vóór ook maar iemand in Vlaanderen Wagenkecht goed en wel had opgemerkt, haar merkwaardige carrière beschreven. Ik vat ze snel samen. Ze is 55, maar doet al heel haar leven aan politiek. Haalde met glans diploma’s in literatuur, filosofie en economie.

Op haar negentiende wordt ze - een dik half jaar voor de val van de Muur! - lid van de communistische eenheidspartij van de DDR, en ze blijft tot vandaag het (extreem)linkse gedachtengoed trouw. Ze is voor Die Linke al twintig jaar verkozen in het parlement. Maar als ze in een vlijmscherp manifest de overdreven aandacht van links voor gender en klimaat, en vooral de linkse eigendunk aan de kaak stelt, probeert men haar uit de partij te zetten. Dat mislukt, maar prompt sticht ze haar eigen formatie: Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW). De partij combineert economisch linkse standpunten met ethisch-cultureel conservatieve. Bij de laatste deelstaatverkiezingen haalde de partij vanuit het niets vijftien procent.

Ik heb politieke formaties die de naam van de stichter dragen altijd een beetje raar gevonden. Maar in dit geval is dat zonder de minste twijfel de beste keuze. Omdat het oog ook wat wil – zo zit onze soort nu eenmaal in elkaar.

Een van de BSW-filmpjes die op YouTube te vinden zijn begint met een beeld van Sahra Wagenknechts benen en iconische pumps. Die draagt ze altijd. Ze stapt over een glazen vloer. Want ja, haar benen mogen gezien zijn. En dat weet ze zelf ook. In talloze andere YouTube-filmpjes valt dat benenwerk op; dat kan geen toeval zijn.

Voor alle duidelijkheid: met seks heeft dit niets van doen. Wel met opvallen: in de politiek gaat het over de verschillen.

Wagenknecht draagt deftige kleren: vaak een knielange rok met een gewatteerd jasje, meestal in opvallend felle kleur. Zodanig klassiek dat het opvalt. De benen zie je pas als ze zit. Haar figuur – ook dat mag gezien zijn – is altijd onzichtbaar zichtbaar. Haar on-Duits zwart haar – Wagenknecht is half Perzisch - is altijd strak opgestoken. Ze is licht geschminkt. Zoals discrete charme dat vereist. Good clothes open all doors.

Sahra Wagenknecht heeft goed naar Vermeers Het meisje met de parel gekeken. Bij haar geen opzichtige bellen of klingelende versiersels, maar discrete juwelen. Als ze het in een televisiedebat niet eens is, dan versterken de licht bewegende parels in haar oren alleen maar haar subtiele gebaren. Helemaal uitgemeten.

Voor alle duidelijkheid: Wagenknecht behoort, ondanks haar overtuiging en afkomst, tot de betere klasse. Niet alleen omdat ze parlementslid is. Als ze buiten partijverband gaat spreken is dat tienduizend euro per keer. Ze organiseert haar eigen schaarste. En dat rendeert: voor haar laatste boek kreeg ze van de uitgever nog vóór ze had geschreven 721.000 euro. Bij ons is dat een (graai)schandaal, hier niet. Duitsland overstijgt op dat punt het parochiale Vlaanderen.

Emotie kan je bij Wagenknecht doorgaans alleen maar raden. Vlammende speeches geeft ze zelden. Wel vlijmscherpe analyses en antwoorden waarover meer dan één dag is nagedacht. Een zinnetje als De groenen richten veel meer schade aan dan de AfD, staat als een huis. Wagenknecht heeft zo een verzameling kordate zinnen: over gender, over migratie en het verband met het toenemend geweld, over wie recht heeft op wat en waarom wel of waarom niet.

Niet dat ze met haar zorgvuldig opgebouwde iconografie het warm water heeft uitgevonden: een boodschap goed en opvallend verpakken door mensen die plakken, het is van alle tijden. Op het einde van de 19de eeuw sprong midden in de winter de socialist Edward Anseele op een druk Gents plein op een kar met een zomerse strohoed op. Hij riep: De wirkmensch moe uuk bustukken kunnen eten. Het werkte.

Denk aan de immer dieselbe ensembles van Frau Merckel. Het werkte als iconisch symbool van eindeloze stabiliteit. Denk aan Mrs Thatcher die haar stem lager legde, omdat ze wist dat vrouwen met een hoge stem in de politiek waardeloos zijn en ze vooral de iron lady wou zijn. Een term die Thatcher ook had gestolen, van een Russische journalist dan nog wel. Het werkte.

Kamala Harris is zich dezer dagen naar alle waarschijnlijkheid ook een geschikt uniform aan het aanmeten. Trump houdt het op zijn tamelijk opvallend kapsel met bijhorend te grote pakken en veel te lange das. (Veel Amerikanen dragen te grote pakken. Trump is one of them…)

Bij ons probeert men dat soort iconografie ook wel. Maar dan in het klein en vaak een beetje vals. Ik herinner mij een minister waarvan een medewerker zijn klein autootje tot op één kilometer van de plaats van afspraak moest rijden; hij wist dat daar camera’s gingen staan. De minister zelf verliet daar zijn dienstwagen, stapte in zijn autootje en kwam traag aangereden. Hij haalde alle kranten en journaals.

Ook vandaag zie je dat soort trucjes gebeuren. Maar dat is baarlijk amateurisme vergeleken met Wagenknecht. Wat een beeld! Wat een scherpzinnigheid naar vorm, en inhoud! Links en rechts worden er in Duitsland helemaal tureluurs van. Je zou van minder.

Doorbraak, 10 september 2024