Meten is weten. Maar het is niet verboden te meten én zijn verstand te gebruiken, voor zo ver voorradig. Dat is wat ik dacht na het lezen van het onpartijdigheidsrapport over VRT NWS. 104 bladzijden lang, maar u hoeft die echt niet te lezen: er valt niets te vernemen. De conclusie is dat er geen probleem is. De onderzoekers (hoofdzakelijk van de VUB) vinden dat trouwens al lang. De VUB is bij de VRT de huisleverancier van goede rapporten. Als die proffen niet opletten, worden ook zij – zoals één van hun collega’s – directeur bij de omroep. In een Mexicaans leger is er plaats.

De keuzes van de nieuwsdienst zijn de keuzes van de andere media, is de belangrijkste wetenschappelijk vastgestelde conclusies. Alleen, wie een beetje volgt, merkt dat die keuzes gewoon in de kranten staan. Om concreet te wezen: het VRT-nieuws van vandaag is gisteren door de krantenredacties bijeengesprokkeld, en is vanochtend op de radio – toegegeven, met enige verve - voorgelezen. Nogal wiedes dat die keuzes overeen komen; ze worden gewoon gekopieerd. Zelfs een etmaal later: als blijkt dat de hoofdlijnen van het televisiejournaal de hoofdlijnen zijn van het Ochtendnieuws op de radio. Helaas hebben wij alleen maar ochtendkranten. Vandaar.

En, voor alle duidelijkheid, meten kán nuttig zijn – wie zijn wij om dat tegen te spreken. Ga bijvoorbeeld eens na of er bij VRT nieuws was dat de dag ervoor op VTM was. Maar of je dan wetenschappers nodig hebt om te concluderen dat de nieuwskeuzes dezelfde zijn, lijkt mij zeer de vraag. Er is informatie en amusement; voor de communicatiewetenschap geldt hetzelfde.

Je kan meten, vele tientallen bladzijden lang, maar je kan ook gewoon kijken/luisteren. Neem nu de zaak El Kaouakibi. Alvast al één voorbeeld van een journaalitem dat de dag ervoor op VTM zat. Al moeten we eerlijk zijn: het kan zijn dat men op de VRT-redactie wél op de hoogte was van wat het liberale parlementslid werd aangewreven, maar dat men het niet het melden waard vond. Selecteren behoort tot de essentie van het redactiewerk. Al heeft men zich dan natuurlijk vergist: de dag nadien is er wél aandacht voor El Kaouakibi. En of het nu gewild of ongewild is: die keuze is niet onpartijdig.

Net zo min als het rechtsreeks streamen van de persconferentie van de verdediging van El Kaouakibi onpartijdig is. Het is bovendien nogal ongebruikelijk – we gebruiken gelmatigde woorden - om de uitleg van iemand tegen wie een strafonderzoek loopt zo maar op het net te gooien. Ik denk niet dat er precedenten zijn.

Het is ook niet bepaald onpartijdig om dan een paar uur later met het gezag van een VRT-expert die verdediging zeer sterk te noemen. Zeker niet als op dat moment via andere media blijkt dat op zijn zachtst gezegd die verdediging niet helemaal waterdicht is. Een mooi voorbeeld over wat je niet kan meten; je moet gewoon naar de radio luisteren.

Zelfs het nieuws dat één van de vennootschappen van El Kaouakibi (toen lid van de Raad van Bestuur van de VRT) voor het Huis van Vertrouwen opdrachten heeft vervuld, vind je wel op de site (daar vind je altijd wel alles) maar niet op radio of op televisie. Dat is niet onpartijdig.

Terwijl het een uitgelezen kans is om – eindelijk ! – eens nieuws te maken. De redactie zit namelijk met de nieuwsbron in hetzelfde huis; dichter kan niet. En er zijn over die contracten nog talloze vragen te stellen. Neen dus, zelfs op de site wordt ’s avonds alleen maar het Communiqué van de Woordvoerder weergegeven. Voor meer toelichting en bijkomende vragen (en mogelijke antwoorden) is het wachten… op de kranten van de dag nadien.

Onpartijdigheid is moeilijk te meten omdat het ook (en vaak) in kleine dingen zit: woordgebruik voornamelijk, tournures ook. Het onderzoek ziet dat niet. Het meet de berichtgeving over de zaak Chovanec: niets aan de hand. Terwijl een serieuze analyse van een echt onafhankelijk waarnemer die diep genoeg gaat met name in de duiding van de zogeheten expert totaal andere dingen kan zien.

Als je bijvoorbeeld na talloze totaal kritiekloze virologen-boodschappen iemand aan het woord laat met een iet of wat andere mening, kan je die dan zo maar aankondigen als lid van de versoepelbrigade. Is dat onpartijdig?

Als MR-verkozene Alexia Bertrand in De Afspraak aandacht vraagt voor andere overwegingen in het Coronatijdperk dan de modellen van de virologen, is het dan onpartijdig haar standpunten te toetsen bij de onvermijdelijke altijd aanwezige viroloog? Waarom doet men dat trouwens niet als de epidemioloog aan het woord is?

In diezelfde Afspraak was er nog een ander mooi voorbeeld van onmetelijke onpartijdigheid. Een historicus, ene Vincent Scheltiens, vindt dat ondemocratische partijen – zelf heeft hij het uitsluitend over het Vlaams Belang – niet aan het woord mogen worden gelaten. Het is perfect legitiem de man uit te nodigen, en hem zijn zeg te laten doen. Maar zo’n redactie moet dat natuurlijk wel voorbereiden. Ik weet niet of dat ook gebeurt; daar blijkt in elk geval niet veel van.

Er wordt één argument ontwikkeld: veel mensen stemmen voor het VB. Meer niet. De vraag of hij de PvdA wél democratisch vindt, wordt niet gesteld. Was nochtans zeer verhelderend geweest. Geheel terzijde: wie Scheltiens googelt, botst snel op een interview in Solidair, blad van de PvdA, waarin hij zegt wat er vandaag moet gebeuren: ‘Wat nodig is, is een grote campagne van de hele linkerzijde, met betogingen, concentraties, een staking van 24 uur of langer, met concrete eisen…’ Zeer aardig in de buurt dus van het PvdA-discours, maar niemand op de VRT heeft dat blijkbaar gezien. Ook hier: Scheltiens is eerder geïnterviewd in De Morgen. Vond men op de VRT een goed idee. Opnieuw…

Het zou – laten we wel wezen - unfair zijn wat hierboven staat allemaal in de schoenen van die ene Bart Schols te schuiven. Schols is zonder meer een talent waar je van alles kan mee doen. Alleen moeten ook grote talenten omringd worden: door een redactie, door een eindredactie, door een veelkoppige hoofdredactie, door de talloze cheffen-weet-ik-veel bij de VRT. Waar waart gij allemaal, zou Maurice De Wilde hebben gezegd.

Één ding blijft dus bij nader toezien onmetelijk overeind: de VRT is onpartijdig! Voor zo ver gemeten door de VUB. Het tweede blijkt helaas de negatie van het eerste.