Ik hoor het overal: politici zijn uiterst bekwaam in draaien en keren, zwart en wit tegelijk zeggen, enerzijdsanderzijds, pirouettes draaien.

Gisteren in De Zevende Dag, Wilfried Martens, over de in zijn ogen nodige hervorming van de monarchie. Martens wil minder koning maar pleit, zonder het met die woorden te zeggen, tegelijk voor het behoud van de macht van de koning. Tsjeverij en monarchie, het is niet hetzelfde, maar toch…

Wat anders te denken van volgende enerzijdsanderzijds. Martens vindt dat de koning geen speler kan zijn in ’s lands beleid. Hij mag niet langer de wetten bekrachtigen en afkondigen. Kwestie van nooit meer voor te hebben wat Boudewijn heeft gedaan met de abortuswet.

Maar Martens zegt anderzijds ook dat de koning in de regeringsvorming en bij politieke crisissen zijn rol moet behouden. Een rol die hij omschrijft als die van de scheidsrechter. En dat is straf.

Want als de koning échte macht heeft is het uitgerekend dan en daar. En die macht gebruikt hij ook. Eén voorbeeld. Begin jaren 90 krijgt Guy Verhofstadt zijn allereerste formatie-opdracht, en - toen ook al – hij probeert paars. Laken vindt een regering zonder christen-democraten onfatsoenlijk, en laat Verhofstadt gewoon tegen de muur lopen. De verklaring nadien van Herman Van Rompuy spreekt boekdelen: goed gespeeld van den Yp ! (Jacques van Ypersele de Strihou, de onverwoestbare kabinetschef van de koning)

Martens gebruikt politiek-pragmatische argumenten om die rol te behouden. Het land is verdeeld, de taalgroepen en de politieke partijen zijn verdeeld, het is zeer moeilijk om consensus of zelfs maar gewone akkoorden te bereiken. En feitelijk is Martens op dat punt niet tegen te spreken; vorige vrijdag is ‘de limiet van het federale overlegmodel’ met enige grandeur in het Egmontpaleis visueel voorgesteld.

Maar hoe kan uitgerekend de monarchie haar legitimering halen uit het feit dat het land anders niet meer te regeren valt? Volgens Martens kennelijk wel…

En dat is een vreemde, mijns inziens gevaarlijke redenering. Want als dat zo is, waarom laten we dan de koning en zijn vriend den Yp niet meteen ook beslissen over pensioenen, gezondheidszorg, werk, enz… Eigenlijk over alles wat zou moeten beslist worden, maar wat dus niet gebeurt, wat dus met de technieken die tientallen jaren lang hebben gefunctioneerd, niet meer kan.

Dan kan ook Yves Leterme verderwerken aan… Ja, waaraan eigenlijk?

Merkwaardig is wel dat zo goed als alle partijen wel vinden dat de fonction royale moet worden aangepakt. Allicht omdat ze weten wie er op de vorstelijke stoel aan zit te komen: een koning met een missie; dat is altijd gevaarlijk. En gouverner, c’est prévoir. Oef…

Uitzondering op die eensgezindheid: cd&v. Er is geen probleem, zegt Marianne Thyssen. Bij toepassing van het adagium van Jean-Luc Dehaene: we moeten een probleem maar oplossen als het er is. Alleen… Als er één ding is dat Dehaene uitgerekend NIET deed, dan was het wel dat. Nooit iemand geweten die zo vooruitdacht als hij! Dehaene zweeg of zei dat hij er niet mee bezig was, maar deed het wel. Eigenlijk het omgekeerde van Leterme vandaag.

Merkwaardig is trouwens hoe de discussie over de koning zelden zuiver op de graat wordt gevoerd. Het gaat hier om collectieve pirouettendraaierij. Ik heb toppolitici van velerlei kleuren horen zeggen dat ze intellectueel vinden dat macht alleen maar verkozen kan zijn, en niet afhankelijk kan zijn van geboorte, want dat is middeleeuws, en dat ze dus eigenlijk republikein zijn, maar, komt dan telkens, in dit ingewikkelde land… En dan kiezen ze toch maar voor de monarchie.

Alsof er hier geen slimme mensen zijn met onmiskenbare staat van verdienste die voor noord én zuid als staatshoofd aanvaardbaar zijn? Louis Michel? Jean-Luc Dehaene ? Willy Claes? Wilfried Martens? Herman De Croo? Mark Eyskens? Guy Verhofstadt (die in franstalige polls geregeld beter scoort dan in Vlaamse…)? Of Herman Van Rompuy? Als die president kan zijn van Europa, kan die dat niet van België? Of is Van Rompuy een buitenlands staatshoofd?

En als provinciegouverneurs hun partij kunnen afzweren, kan de president dat ook.

Het idee dat wij het enige ingewikkelde land zijn is overigens onjuist en behoorlijk onnozel. En dat ingewikkelde landen er alleen uitkomen met een monarchie nog onnozeler. Het getuigt zelfs van dédain voor een hele serie andere democratieën.

Ik moest er dus aan denken bij Martens in De Zevende Dag. Ik heb veel respect voor wat de man heeft gedaan, maar wie te lang in de politiek zit, en teveel pirouettes heeft gedraaid, krijgt kennelijk een probleem in het hoofd. Om het met een boutade te zeggen: je krijgt daar een staatshoofd van…