Ik heb het in de Germaanse geleerd: literatuur is toegevoegde waarde bij de werkelijkheid. Freud moet ooit hebben gezegd dat hij zonder Shakespeare en Dostojevski nooit tot hetzelfde  wetenschappelijke resultaat zou zijn gekomen. Ik kan mij daar iets bij voorstellen. Het is geen toeval, zei men in de cursus Poetica, dat Plato in zijn Ideale Staat waarschuwt voor goede verhalen.

Ik lees over Afghanistan. En over de Wit-Russische president die mensen die in Minsk aankomen uit Syrië, Irak, Afghanistan en nog wat andere landen, een escorte bezorgt tot aan de grens met Litouwen. Ik lees over onze eigen Wetstraat: moeten we mensen die zeggen gevlucht te zijn uit het Afghanistan van de Taliban opvangen of niet?

Ik heb de roman De Hongerigen en de Verzadigden gelezen van Timur Vermes. De oorspronkelijke titel is stukken beter: Die Hungrigen und die Satten. (Waarbij sat niets te maken heeft met drinken; wel met zoveel eten dat er niets meer bij kan.)

Vermes’ vader is vanuit Hongarije naar Duitsland gevlucht, toen in 1956 de sovjets daar zijn binnengevallen. Tien jaar terug veroverde Timur Vermes de wereld met Er ist wieder da. In Duitsland alleen al zijn er van die roman meer dan een miljoen exemplaren verkocht. In het Nederlands is de titel Daar is hij weer; in het Engels Look Who’s back. Een hilarische maar tegelijk zeer stil makende roman over Hitler die in 2011 ergens in Berlijn wakker wordt, en na 65 jaar schijndood een nieuwe wereld verkent. Het grootste verschil is de televisie.

Voltaire wist dat al: de geschiedenis herhaalt zich nooit, maar de mensen blijven wel wat ze altijd zijn geweest. Hitler slaagt er weer in, uitgerekend via de televisie, veel macht te verwerven, terwijl hij de fundamenten van zijn standpunten helemaal trouw blijkt te zijn gebleven. Hij krijgt zelfs een talkshow, en die wordt druk bekeken… Bijna alle politieke partijen willen dat uitzonderlijk talent in huis halen.

De rest moet u zelf maar lezen: u zal niet worden teleurgesteld. Het is satire, maar met een drie- of vierdubbele bodem.

Idem met De Hongerigen en de Verzadigden. Een suspense roman bovendien, van dik 450 bladzijden. Over een duizenden kilometer lange tocht van een (almaar groter wordende) groep  van driehonderdduizend mensen. Van ergens een niet genoemd land in Zwart Afrika naar het land van het Wir schaffen das. Een voettocht geleid door twee hoofdpersonages.

Een zwarte man die Lionel heet - de kleine leeuw. Geletterd is hij niet, maar hij heeft zeer veel praktisch verstand. Mensenhandel waarmee je veel geld verdient met 50 of 60 mensen die je overbrengt in een rubberbootje, dat kan je upscalen, beseft hij. Niet maal 10 of 100, maar maal 100.000. Naarmate de schaal vergroot, verminderen de kosten. Het komt er alleen op aan de dingen goed te organiseren, en Lionel kan dat. Hij is de Henry Ford van de migratie-business.

Maar, weet hij ook, hij kan maar echt slagen als hij ook ‘een maatschappelijk draagvlak’ heeft. En dat creëert hij via het andere hoofdpersonage: een Duitse tv-ster. Een compleet verwend wicht, maar in Afrika ziet ze het licht én de grote liefde - Lionel. Ze trekt zich los van de tv-bazen die haar besturen, en ziet maar één doel: het dienen van de verworpenen der aarde. Camera’s registreren 24 uur op 24. Met, zoals het hoort, gepaste inzoom op haar haar, haar borsten, haar daden én gedachten. Ze spreekt nauwelijks Engels, maar dat is geen bezwaar, wel integendeel: het miljoenenpubliek verstaat haar. En de omroep verdient stukken van mensen aan zijn losgeslagen medewerkster.

Kijkers raken maar niet uitgekeken op de luchtbeelden van een almaar aanzwellende groep mensen die opstappen. Duitsland herkent deels zichzelf: de stoet mensen die in 1989 door de Berlijnse Bornholmer Straße stapten, van oost naar west.

Maar dit is meer: de stoet is begonnen met 150.000 mensen, maar eindigt met minstens het dubbele. De hele wereld kijkt ernaar. Het is zoals op 9/11, schrijft Vermes, maar dan dagen aan een stuk. Zij het niet zonder gevolgen. Overal in Duitsland, ook in steden waar links al jaren aan de macht is, ontstaan er protestdemonstraties, klinkt luid de roep om… een muur (!). En actie is uiteraard reactie: er zijn ook tegendemonstraties.

Intussen krijgen we ook te horen wat er over de aanpak van dat (letterlijk) naderende megaprobleem in de Duitse beleidskamers wordt gezegd. Onder meer dit: ‘Aan geld kan je altijd komen. Aan een bevolking die vluchtelingen accepteert niet.’

En er is uiteraard ook de EU die, zoals gebruikelijk, niet veel kan doen. Al was het maar omdat de regelgeving door de feiten is ingehaald. Volgens de Dublinrichtlijn moet het land waar een vluchteling binnenkomt voor opvang zorgen. Maar als er 300.000 mensen aan de deur staan, is dat natuurlijk niet te doen. Bovendien hebben die 300.000 mensen zelf ook maar één doel: Duitsland. Bovendien zijn alle doortochtlanden maar wat blij dat ze verder stappen, en niet blijven plakken. En door Lionels uitstekende organisatie is er ook nauwelijks overlast.

De voorzitster van de Europese Commissie laat aan de Duitse minister van Binnenlandse Zaken weten dat de andere landen bereid zijn maximaal 15.000 mensen op te vangen. Vraagt of Duitsland niet bereid is een tweede Wir schaffen das te doen. Neen, zo blijkt.

De oplossing is een gigantische metershoge prikkeldraad aan de grens met Oostenrijk. Met stroom erop. De minister wordt Mr 10.000 Volt genoemd. Zelf is hij daar best tevreden mee: het is een meesterzet tegen extreemrechts, denkt hij. Eindelijk zal zijn al jaren slabakkende partij nog eens kunnen winnen.

Hoe dat afloopt, moet u uiteraard zelf lezen. Laat ik alleen zeggen dat er finaal geen winnaars zijn, géén.

Ik ben nog maar net klaar met Vermes als ik lees dat Oekraïne 38 ton prikkeldraad heeft geleverd aan Litouwen. Om de grens met Wit-Rusland te beveiligen. Tja… 

Doorbraak, 17 augustus 2021