Wie zoals ik al enige jaren zijn brood verdient door over ’s lands bestuur te berichten, ziet na enige tijd systemen waar je niet vrolijk van wordt.

Lange tijd heb ik kunnen leven met de wijsheid dat politiek the art of the second best (A propos, van wie komt dat? Plato? Churchill?) is, maar dat geloof ben ik verloren. Het is beslist niet het tweede beste; het is vaak het zevende of achtste beste, indien al niet nog minder.

Nog het ergst is het als je ziet dat in oorsprong goed bedoelde systemen, totaal pervers blijken te werken. Vaak door de kennelijk niet te stuiten greep van bureaucratie en ambtenarij. Ik begin te geloven dat het waar is wat wel eens wordt gezegd: ambtenaren zijn mensen die voor elke oplossing nieuwe problemen bedenken. En wee de samenleving waarin regelneven het voor het zeggen krijgen. Al vrees ik dat die samenleving de onze is.

Het Norbert De Batselier-syndroom

De naam die hierboven staat is een van de schuldigen. En nog het ergst van al is dat de man het heel goed bedoelde. De Batselier was in de eerste helft van de jaren 90 een van de vaandeldragers van de nieuwe politieke cultuur, en hij wou als minister van onder meer Economie en later Milieu, een eind maken aan politieke willekeur. Systemen waarbij je politici en hun dienstbetoon nodig had om van alles te regelen: pensioen, een studiebeurs, een sociale woning, een (bouw)vergunning, de toelating om een bedrijf op te starten, …

Dat moest, zei men toen, geobjectiveerd. Mensen moesten krijgen wat hen toekwam, punt uit, zonder politieke inmenging. En dus zette de politiek een stap terug. In de plaats kwam een reglement, toegepast en gecontroleerd door ambtenaren. Wat dat systeem teweegbrengt, merk je bijna elke dag in het nieuws, zij het meestal in een klein hoekje. Maar ook kleine hoekjes verdienen aandacht.

Zo lees ik van de week dat de burgemeesters van Vlaamse steden en gemeenten ten oorlog trekken tegen de Vlaamse overheid. Aanleiding: de Vlaamse regeldrift. Een huisvestingsproject duurt drie keer zo lang als vroeger; verschillende reglementen, die als maar worden gewijzigd, spreken elkaar tegen; het aantal regels groeit elke dag. Terwijl het Vlaams Parlement – nota bene – vol zit met burgemeesters en schepenen. De Vlaamse regering geeft het bovendien toe: er is nood aan een interne staatshervorming. De oude slogan van Gaston Geens ‘Wat we zelf doen, doen we beter’ blijkt niet langer bruikbaar…

In de laatste Keien van de Wetstraat viel er uit de mond van minister-president Kris Peeters iets gelijkaardigs te noteren. Peeters had het over allerlei plannen die nogal traag op gang kwamen, maar ja, zei hij, dan stuit je op ‘de administratie’. Heel vreemd is dat: de baas die het personeel als hinderpaal beschrijft…

Maar het is niet alleen een Vlaams probleem. Ik lees in De Standaard vorige week dat de federale regering met haar energiekorting voor zelfstandigen een ongezien succes kent. 40.000 mensen hadden er recht op; 82 hebben het door de loodzware en zeer ingewikkelde procedure ook gekregen. Dat is 0,002 % van de doelgroep. Elke organisatie die zo’n resultaat boekt, wordt meteen opgedoekt…

Tenzij – maar nu ben ik echt slecht en perfide – het uitdrukkelijk de bedoeling was: je maakt een energiekorting bekend, je scoort er mee in de media (‘De regering doet iets voor…’), je maakt dat heel ingewikkeld. Gevolg: het kost geen euro, en de positieve coverage is binnen!

Het is naar alle waarschijnlijkheid ongeveer hetzelfde fenomeen dat ervoor zorgt dat de nood aan behoorlijke en betaalbare woningen ontiegelijk groot is (en blijft), maar dat tegelijk meer dan 1000 van die woningen leeg staan. Lijst Dedecker – ere wie ere toekomt – heeft dat aangeklaagd; de Vlaamse regering moest dat toegeven. Er wordt een oplossing gezocht…

Ik stel me voor dat tientallen ambtenaren bezig zijn met zoeken: dat zal weer niet simpel zijn…