DePaaspeiling van DPG/RTL-LeSoir is de bevestiging van wat we al maandenlang weten; de tendensen veranderen niet. Het is wat overal te lezen valt. Maar wie op Doorbraak professor Herman Matthijs (UGent) heeft gelezen weet beter: er wacht Vlaanderen een gigantische politieke uitdaging.

Paaspeiling DPG Vlaams Belang : 25 % N-VA : 21,6 % Vooruit : 15,5 % CD&V : 11,8 % Open VLD: 9,2 % PvdA : 8 % Groen : 7,4 %

Ik weet dat ik nu iets moet schrijven over de relativiteit van peilingen, over de momentopname, over foutenmarges en over het feit dat er maar één peiling is die telt. Peilingen zijn palingen. Volgens van Dale is dat zelfs een spreekwoord: ‘politieke opiniepeilingen zeggen niet veel, schieten alle kanten op,’ staat er. Mja… Onze peilingen gaan al maanden in dezelfde richting. En als we nu eens aannemen dat het allemaal klopt?

Bij Matthijs, die altijd de percentages omrekent naar de zetelverdeling in de verschillende parlementen, kan je lezen dat er in de Kamer eigenlijk geen probleem is. Het zittende kabinet kan gewoon doorgaan. Weliswaar met een gehavende, nog kleinere Vlaamse minderheid, maar dat is niet on(grond)wettelijk. En je kan er gif op innemen dat dat ook zal gebeuren. Nen uitleg is, zeker na maanden eindeloos onderhandelen, gauw gevonden. Alleen de kiesdrempel kan Groen, Open VLD, CD&V of Vooruit tegenhouden. En dan nog… 

Maar aan Vlaamse kant is er iets nieuws: er is voor de allereerste keer ook een regeringscoalitie mogelijk van N-VA, Vooruit en CD&V.  Weliswaar heeft die meerderheid weinig zetels op overschot, maar dat geldt ook voor de coalitie van Vlaams Belang en N-VA (die al eerder mogelijk bleek). Een meerderheid van één zetel is ook een meerderheid, zei in de jaren 90 Louis Tobback, en hij ging voor rooms-rood: die regering heeft in het parlement nooit een probleem gehad.

Paaspeiling DPG Vlaams Parlement Vlaams Belang : 33 z N-VA : 30 z Vooruit : 21 z CD&V : 13 z Open VLD : 11 z Groen : 9 z PvdA : 7 z

Voor de volledigheid. De derde mogelijkheid is een onwaarschijnlijke combinatie van N-VA, Vooruit, CD&V en Open VLD. Maar – ook Matthijs signaleert dat, zij het omfloerst – eigenlijk is dat het Vivaldimodel, een stilstand-regering-door- teveel-verschillend-volk. (En het schiet in Vlaanderen nu al voor geen meter op..) Voor de N-VA zou dat een zelfmoordscenario zijn.

Ook merkwaardig. In Vlaanderen krijgt de grootste partij het initiatiefrecht, maar het Vlaams Belang kan daar eigenlijk niets mee doen. Want in alle mogelijke scenario’s is het de N-VA die kan kiezen. Beter: moet kiezen. Want zonder de N-VA is niets anders mogelijk. Sommigen zullen dat goed nieuws vinden, maar dat is schijn: die verplichte keuze zet de partij onder reusachtige druk.

Aan de ene kant is er de combinatie met het VB. De eigen volk eerst-partij. Drie geniale woorden omdat ze voor iedereen altijd minstens een beetje waar zijn. Alleen.. Ze staan op gespannen voet met de mensenrechten. Ik herinner me als de dag van gisteren een interview met Filip Dewinter waarin die zonder blikken of blozen zegt dat als er te kiezen valt tussen mensenrechten en rechten van het eigen volk, dat dan de rechten van het eigen volk voorgaan.

Dat heeft de verdienste van de duidelijkheid, maar dat staat wel haaks op de rechtsstaat. Kan je overigens samengaan met een partij die niet alleen zegt erover te waken altijd voldoende vuil te blijven, maar dat op verschillende vlakken ook doet? En dan zwijgen we nog over de economische standpunten: als ze worden toegepast, berekende het Planbureau in 2019, zorgen ze voor 19 miljard extra uitgaven.

Tegelijk zie je almaar minder Vlamingen die verzwijgen dat ze – vooral uit onvrede - Vlaams Belang stemmen. Vooral jonge mensen voelen volstrekt geen behoefte om dat te geheim te houden. Dat het VB nog niets bewezen heeft, is een loze stelling: de partij heeft nooit daartoe de kans gekregen. En dus vinden almaar meer mensen, tot in alle hoeken en kanten van de betere kringen, dat het cordon weg moet. Eerst lokaal, zeggen ze soms, maar dat onderscheid is artificieel.

En ja, het Vlaams Belang is net zoals de N-VA een V-partij. In een tijd waarin het verschil tussen de Vlaamse kijk op de dingen en het Vivaldi-beleid almaar groter wordt. Er zijn krekels en mieren. Er is een ontvangende partij en een betalende. De boodschap van de ontvangende is meer, meer, meer.

Maar er is dus voor de allereerste keer een nieuw Vlaams alternatief: N-VA + Vooruit + CD&V. Waarbij de N-VA dan weer samen moet met twee partijen die binnen Vivaldi dat nationaal failliet, en dus vooral dat van Vlaanderen, organiseren. Dat is zeer moeilijk. Met weer de CD&V, die eerst federaal en daarna in Vlaanderen de Zweedse combinatie heeft gedwarsboomd. Dat is zeer moeilijk. Verandering is daar niet direct van te verwachten…

Dat is dus voor de N-VA kiezen tussen pest of cholera. Een onmogelijke en verscheurende keuze waaraan dik één jaar voor de verkiezingen – in één jaar verbouw je de hele wereld - wél te ontsnappen valt. Maar dat veronderstelt wel een nogal andere aanpak. Daarover later meer…  

Toch, één tipje van… De meeste Vlamingen zijn centrumkiezers. Dat wil zeggen dat, ondanks het besef dat verandering broodnodig is, tegelijk de hang naar redelijkheid en zo veel mogelijk consensus onwaarschijnlijk groot is.

Doorbraak, 04 april 2023