Een denkoefening. U hebt het voor het zeggen bij een krant, omroep, nieuwssite, … En u hebt weet van iemand die duizend euro heeft gestolen. Maar u hebt ook weet van iemand die tien miljoen euro heeft gestolen. Wie komt er dan bij u in het nieuws?

Een onnozele denkoefening? Klopt. Het gaat twee keer over diefstal, maar vanzelfsprekend komt dat tweede geval in het nieuws. Al moet ik u tegelijk teleurstellen: onze vaderlandse media kiezen resoluut en vrijwel zonder uitzondering voor de dief met de duizend euro. Want duizend euro, dat kennen we allemaal. En vandaar.

Het zegt veel over hoe onze media over u en mij denken. Ze houden ons bezig. Met amusement, divertissement (in de betekenis van de Franse filosoof Pascal: bezig zijn om bezig te zijn), afleiding, misleiding. Recent nog schitterend geïllustreerd door een cartoon van ZAK waar je het decor van een duidingsprogramma ziet en een presentator die aan zijn gast zegt: het is wel de bedoeling dat u nu iets stoms zegt, dan kunnen we de kranten daar een hele week mee bezighouden.

Het verklaart ook waarom de Vlamingen het vertrouwen in hun media aan het verliezen zijn. Meer zelfs, de groep die zich actief afkeert van… groeit, nogal spectaculair zelfs. 64 procent van de Vlamingen, blijkt uit een IMEC-onderzoek, probeert media te mijden; in 2017 was dat 48 procent. Een fenomeen dat overigens niet exclusief Vlaams is: in Wallonië is het vertrouwen in de media nog kleiner dan bij ons.

Er zijn verschillende oorzaken. Media mijden doe je omdat je van media volgen ongelukkig wordt: nieuws is vaak (per definitie) slecht nieuws, maar teveel slecht nieuws leidt tot onverschilligheid: als al die rampen toch onvermijdelijk zijn, dan doet het er niet meer toe.

Media mijden doe je ook omdat je niet meer gelooft in hun kwaliteit: je ziet op een nieuwssite dat er bedrijging wordt geschreven, of wout als ze het over een bos hebben (facts, dear friend, facts!). Media mijden doe je ook omdat je het kotsbeu bent dat incidenten middels emotioneel gehijg tot algemeenheden worden verheven. Omdat je denkt dat ze dat doen om het over de dingen die er wél toe doen niet meer te hoeven hebben.

Ook als het over geld gaat. Denk aan die twee dieven. De pennies worden nauwlettend in de gaten gehouden; de pounds zelden of nooit. Het is journalistiek op parochiaal niveau: de verre onbekende die miljoenen verdient is geen probleem; maar wee de dichte buur die 100 euro meer verdient dan ik.

De mogelijke vermindering van de lonen van de ministers – een louter symbolische kwestie, maar in begrotingstermen totaal verwaarloosbaar – krijgt oneindig veel meer aandacht dan onze talloze overheidsinstellingen die altijd stukken meer kosten dan elders, toch stukken minder performant zijn, maar toch altijd hopen geld bijvragen. De kloof tussen de claims en de kluiten.

Rapporten over honderden verspilde of zelfs gefraudeerde miljoenen, ze komen niet of amper in het nieuws. In de plaats volgen we wel met enthousiasme de drieduizend euro van Sihame El Kaouakibi.

Het gaat daarbij ook – ik zal vriendelijk zijn en gewone dommigheid uitsluiten – om geestelijke luiheid. Als een politicus zegt dat in de eerste plaats moet worden gezorgd voor de mensen en niet voor de begroting, dan komt de vraag of die begroting dan niet van de mensen is, of van mensen die wij niet kennen, niet aan de orde. Te moeilijk allicht. (Toegegeven, je moet daar tien seconden over nadenken.)

En dan gebeuren er ook rare dingen. Een VRT-studio waar aan de gouverneur van de Nationale Bank gevraagd wordt of hij niet teveel verdient, en of hij wil inleveren. Het mag. Maar dat is bizar als dat gebeurt vanuit een Huis dat (vooral) met belastinggeld draait, waarvan we wél weten dat sommigen daar een stuk meer verdienen dan die gouverneur, maar we mogen – met instemming van de Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement - niet weten wie. Een kwestie van privacy, zeggen ze, en het zal ook altijd teveel zijn. Bizar…

Even bizar is dat politieke vernieuwing geen kwestie meer is van wat wordt gezegd, maar wel van wie. Politieke vernieuwing? Bel naar Calvo! Het is een automatisme bij diezelfde openbare omroep. Terwijl zelfs een oppervlakkige waarnemer kan zien dat uitgerekend Calvo en Groen de kostprijs van het politiek apparaat de laatste jaren fors de hoogte hebben ingejaagd. Bizar…   

Bij De Zevende Dag voeren ze de Gentse co-voorzitter van Vooruit op als een bezorgde papa over de kinderopvang. Vanzelfsprekend heeft die ook uitgesproken politieke meningen. Maar hoe van het pad af moet je zijn om te denken dat niemand daar gaat achter komen? Eventjes googelen, meer hoeft niet. Nog erger? Uit het excuus nadien (‘we hebben dat vergeten zeggen.’) blijkt volkomen misprijzen voor de Vlaamse kijkers. Alsof dat stuk voor stuk onnozelaars zijn die gaan zeggen: ‘Ah ja… Vergeten dus.’

Ik zet daarover een en ander op Twitter. Mijn goede ex-collega in de Kamer An Capoen reageert. ‘Kijkt er, behalve Siegfried, nog iemand naar De Zevende Dag?’ Liefste An, je kan je niet voorstellen hoe erg het zou zijn mocht je gelijk hebben. Echt.          

Of Afspraak-anker Bart Schols die via sociale media laat weten dat ‘de indexering van de kinderbijslag wordt teruggedraaid’, maar de indexering van de partijfinanciering is ‘al die tijd vlotjes blijven doorlopen’. Een overduidelijk standpunt in een hangende politieke kwestie, maar het houdt daar niet mee op. Als Schols erop gewezen wordt dat die indexering van de partijfinanciering iets is wat de Vivaldi-partijen willen, en dat de N-VA al in april 2018 heeft voorgesteld de partijdotaties niet langer te indexeren, dan wijst Schols dat hooghartig af. ‘Dat zal de burger matig boeien,’ schrijft hij. Er zijn ‘miljoenen voorbeelden van voor of tegen dit of dat stemmen’, gaat hij verder. Bizar…

Wie is die burger? Schols zelf? De bubbel van De Afspraak? En gaan we voortaan beslissen zonder stemmen? Is stemmen – de finale keuze, zwart of wit – onbelangrijk? Of gaan we dan maar voor het Chinees model? Is stemmen niet altijd een wezenlijk besluit van een democratisch debat? Of doet dat er niet meer toe, wie voor is en wie tegen?

En kan er iemand voor de hele VRT gaan uitleggen hoe efficiënt je kan besparen door keer op keer op keer uitgaven niet te verhogen? (Misschien moet je erbij zeggen dat dat exponentieel werkt; dat kennen ze misschien nog van de tijd van de virusbesmettingen.) Uitleggen hoeveel je had bespaard als je vier jaar lang niet had geïndexeerd? Daar betaal je tientallen ministers mee…

Laat ik alweer vriendelijk blijven en over Schols zeggen, zoals de oude Brusselaars, que son phare ne dépasse pas Schaerbeeck. En hoe erg dat eigenlijk is. Echt.

Doorbraak, 11 oktober 2022