Voor één keer met hoofdletters: DE VAKBONDEN HEBBEN GELIJK! De VRT heeft effectief beloofd dat er geen naakte ontslagen zouden vallen. Het staat in de annalen van het Vlaams Parlement: ‘De raad van bestuur van de VRT blijft van mening dat er geen naakte ontslagen kunnen vallen als gevolg van de nieuwe koers die de openbare omroep moet varen’.

Woorden van voorzitter Luc Van den Brande, anno 2021. Die nieuwe koers, dat was de nieuwe beheersovereenkomst. ‘Zal het makkelijk zijn? Neen. Zal het wat moeilijk zijn? Dat zou best kunnen. Maar het is een opdracht die mogelijk is als het juist wordt aangepakt’. Zeg dat de voorzitter het gezegd heeft: als het maar juist wordt aangepakt!

Wat hierboven staat getuigt van de staat van ontkenning waarin én het omroepbestuur én de vakbonden én het management én de verzamelde Vlaamse politiek verkeren als het over onze omroep gaat. Het zijn de verzamelde great pretenders.  

Maar die staat van ontkenning heeft een houdbaarheidsdatum vanwege een eenvoudige ijzeren wet: men kan proberen de werkelijkheid te negeren, maar die werkelijkheid zelf kent hooguit geduld, nooit genade. De Tuinman ontsnapt nooit aan de Dood, ook niet als hij denkt dat er hem in Ispahaan niets kan gebeuren.

116 naakte ontslagen. En daar bovenop 50 niet-vervangingen. En 70 Thuis-medewerkers die bij een privébedrijf worden ondergebracht. Min 236 dus. Nieuwe cijfers, met oud commentaar: de ondergrens is nu wel bereikt. Quod non, ik geef het u op een blaadje. E pericoloso negare i fatti.

En ook stokoud, de eindeloze eufemismen. Dit is geen besparingsplan, dit is een transformatieplan. En in Thuis gaat men vanaf nu investeren, zorgen dat het programma overleeft en relevant blijft. En dus – vreemde redenering - gaat men het niet meer zelf maken. Dat bij de openbare omroep, met zijn vele reglementen en systemen, een productie nog altijd veel meer kost dan in de privésector, wordt verzwegen. Worüber man nicht sprechen kann, darüber muss man schweigen.

En ook klassiek: een verzameling aankondigingen over meer efficiëntie.

We gaan over aankopen scherper onderhandelen. Waarom nu pas?  We gaan contracten tegen het licht houden. Zijn er dan toch nog altijd misbruiken? Die zouden toch worden aangepakt? We gaan selectief zijn bij het inhuren van consultants. Zijn er dus te veel? Hoe komt dat? We gaan niet langer zeven verschillende redacties naar hetzelfde evenement laten gaan. Is men daar pas recent achter gekomen?

(Terwijl dat al jaren opvalt: de VRT komt altijd met veel volk, met altijd een paar mensen die het werk doen, maar ook met talloze waarnemers, begeleiders, senior en junior experts, mensen die er gewoon graag bij zijn.)

Het is het algemene probleem dat zo groot is geworden dat het dus niet meer kan worden ontkend: teveel volk dat steevast zegt elke dag zwaar onder druk te staan, maar in de praktijk te vaak niets om handen heeft, en uitgerekend daardoor ook compleet uitgeblust is. De zogeheten mismatch, de lange lijst met onbruikbare medewerkers (sommigen zijn nauwelijks veertig) - ze bestaat al vele jaren, al werd het bestaan ervan altijd ontkend.

Dé oplossing is sinds jaar en dag altijd dezelfde geweest: het draineren van al die uitgeblusten naar nevenopdrachten; ze worden ondersteunend personeel; ze gaan naar functies die hoog en laag worden verzonnen om iedereen toch maar aan boord te houden. Functies die weinig of niets met de kerntaken van de omroep te maken hebben.

Bij de VRT zijn gaandeweg mede daardoor bijzaken hoofdzaken geworden. Statutaire benoemingen zijn er niet meer, maar er is wel vast werk. Tussen haakjes: bij de BBC, de Moeder van alle Omroepen, hebben ze dat nooit gekend…

En zelfs de VRT-productie – dé kerntaak - is georganiseerd als in een Mexicaans leger: cheffen, ondercheffen, coördinatoren, producers, hoofd- en eindredactie, generaals, kapiteins en commandanten. Er zijn hilarische verhalen over hoe die elkaar voor de voeten lopen. En uiteraard heeft dat gevolgen voor de kosten.

Dat ministerie-denken wordt in een van de weekendkranten perfect verwoord door iemand van Thuis. Hij is al vele jaren als decorbouwer aan de slag, en niet zinnens de overstap naar dat alsnog onbekende (echt?) productiehuis te maken. ‘Ik kan ook een andere job binnen de VRT vragen,’ zegt hij. De kans is groot dat die ook gevonden wordt… Decorbouwer op de radio misschien?

Opvallend is overigens dat de transformatie nogal beperkend wordt ingevuld. De schijn wordt gewekt alsof er alleen een technisch probleem is: de transitie naar de digitale wereld. Dat is schijn. Elk mediabedrijf moet dat doen; iedereen is daarmee bezig. Maar alleen de VRT krijgt daar (van u en van mij) extra miljoenen voor. De fatale 25 miljoen besparing is dus lang geen 25 miljoen. Zich aanpassen aan wijzigende technologie én (daaruit voortkomende) wijzigende mediaconsumptie is alleen maar de logica zelve.

Er is veel te doen over Thuis, maar eigenlijk is dat een misleidend voorbeeld, want dat is een programma van de bovenste plank, dat gewoon én goedkoper én digitaal moet. Al meer dan 27 jaar vinden elke dag één miljoen Vlamingen Thuis zeer de moeite waard. Thuis, dat is de EastEnders van de BBC, dat is het leven zoals het is, herkenbaar en betrouwbaar, heel Vlaams ook. Daar is volstrekt geen maatschappelijke discussie over.

Maar hét punt is: is er voldoende inhoud – content genoemd – die de Vlamingen op de diverse gedigitaliseerde platformen en formats nog willen bekijken, beluisteren, lezen, … omdat het belangrijk, interessant, leuk, verrassend is? Is er genoeg creativiteit? Verbeelding? Diversiteit? Onpartijdigheid? Onafhankelijkheid?

Ook daarover regeert de staat van ontkenning. Alsnog. Tot ook dat niet langer uit te houden zal zijn. Jammer. Want onze openbare omroep – een kostbaar instrument in een klein taalgebied - verdient beter.    

Doorbraak, 26 april 2022