Ik heb verbazingwekkend nieuws. Doorbraak-auteur Benno Barnard, gevierd dichter en schrijver, vaak de meester-stilist van de Nederlandse literatuur genoemd, heeft op de taaltest van De Standaard 6 op 10 gehaald. Een test voor twaalfjarigen; zie https://www.standaard.be/binnenland/zou-u-de-minimumdoelen-voor-nederlands-in-het-basisonderwijs-halen/67508164.html. Een test over de minimumdoelstellingen Nederlands: wie ervoor zakt, kan niet overgaan naar de middelbare school. Benno is dus met de hakken over de sloot geslaagd. Tiens!

Of die test door De Standaard is bedacht of door de educatieve tak van de Vlaamse overheid is onduidelijk, maar dat er iets niet klopt is onmiskenbaar. Namelijk dit: die test gaat helemaal niet over Nederlands. Die test neukt haast uitsluitend mieren met de spelling als biotoop en vraagt niet naar de schoonheid en rijkdom van onze taal, dat wonderlijke instrument.

Spelling is natuurlijk niet totaal onbelangrijk. Wie de d/t-regel netjes toepast, bewijst dat hij of zij heeft nagedacht en zelf begrijpt wat hij of zij heeft geschreven. Tot zover niets aan de hand.

Maar dat je ‘paasmaandag’ met een kleine letter schrijft, en dat bij ‘sms’en’ een weglatingsteken hoort, is van een totaal andere orde. Wie wil sms-en, mag dat van mij. Of we het over ‘BTW’ (fout) hebben of over ‘btw’ (correct), mij om het even. Wie ‘Paasmaandag’ wil schrijven – ik merk overigens dat de autocorrectie dat laat staan… – mag dat van mij. Benno spelt het zo. En net als hij zal ook ik het altijd over ‘de Verlichting’ hebben, wetend dat hier volgens het boekje een kleine letter moet staan. De verlichting is op onze leeftijd alleen belangrijk bij het lezen. 

Maar alles bij elkaar is onze spelling tamelijk eenvoudig. Alleen iemand die niet van taal houdt, maar seksueel opgewonden raakt van mieren, bedenkt zulke vragen over paasmaandag en btw.  Echte taal is iets heel anders. Zij is ons mooiste stuk erfgoed. Een erfdeel om te verdedigen, zoals de Fransen dat doen met het leger van hun Académie. Een genootschap dat elke verandering principieel als verloedering ziet, dat voor oprukkende Engelse woorden Franse alternatieven zoekt, die ook altijd vindt en ook nog eens propageert. Wel wetend dat die verandering vaak niet tegen te houden valt, maar het is een vaderlandse plicht zich ertegen te verzetten.

‘Groter als’ moet fout blijven. Net zoals ‘nooit geen geld’ hebben. En ‘hen’ verschilt wel degelijk van ‘hun’. En ‘aan de deur zetten’ is Frans voor ‘buiten de deur zetten’. Enzovoorts. Laten we van de precisie van de taal gebruik, ja zelfs misbruik maken. Als ’t past, bi appetite[1].

Het wijdverbreide idee dat de focus op foutloos en rijk taalgebruik elitair is, is precies dat: elitair. En dom. En pervers. Ideologisch geïnspireerde onverschilligheid voor zo goed mogelijk taalgebruik resulteert in laaggeletterdheid en bevordert dus sociale uitsluiting.

En laten we in godsnaam de schimmel van al dat overbodige Engels van onze taal afkrabben. Godsallemachtig, wat is dat toch lelijk, dat onmachtige gebruik van kreten als ‘exposen’ omdat de auteur – laten we zeggen: een journalist van een kwaliteitskrant – in zijn of haar taalarmoede woorden en uitdrukkingen als ‘ontmaskeren’ en ‘aan de kaak stellen’ en dergelijke niet paraat heeft. 

Moge het onderwijs de liefde voor onze moedertaal – ondanks die nieuwe minimumdoelen –  omhelzen en propageren, zodat al onze kinderen onder de indruk raken van de schoonheid en de humor van onze taal. Eén zinnetje is al een beginnetje: ‘Hebban olla vogala’. Eén rijmpje: ‘Ik wou dat ik twee hondjes was...’  En dan een liedje van Drs P. En vervolgens een paar bladzijden uit dat waanzinnig geestige boek over taal van Joke van Leeuwen, Waarom een buitenboordmotor eenzaam is. Begin zo, onderwijzer! En begin nadrukkelijk te geeuwen wanneer telefonische tekstberichten en vervelende belastingen in het leerboek opduiken.  

[1] Taal is ook geschiedenis… Dit was het devies van de Gentse Rederijkerskamer De Fonteine.

Doorbraak, 27 mei 2025