Hebt u die ook al gezien? Die toneelstukken waarbij de meeste acteurs en actrices rondlopen in minder of meer gescheurde marcellekes, meestal in een tamelijk abstract maar steevast groezelig en halfduister decor? Bijna altijd zelfverklaard en uitgesproken maatschappelijk geëngageerd theater. Waarbij discriminatie, kolonialisme of andere vormen van onrecht en misbruik minstens subthema’s zijn. Waarbij het de bedoeling is dat je naar huis gaat met een beetje maar liefst veel meer somber schuldgevoel. U herkent dat?

Dan moet u, al was het maar om het verschil te zien, eens naar Tien om te zien – de musical gaan. Daar komen honderden mensen opvallend welgezind buiten. Omdat ze een mooi verhaaltje hebben gekregen. Omdat ze heel hard hebben gelachen ook. Omdat ze mooie, vrolijke mensen hebben gezien. Omdat ze heel goede acteurs en actrices, vaklui, aan het werk hebben gezien. Met liedjes die bovendien iedereen kent. U herkent dat? Ik hoop het voor u.

Natuurlijk kan je dat Tien om te zien-verhaal afdoen als niets meer dan een (te) simpel gegeven waarbij eerst van alles misloopt, maar op het einde komt het toch goed. Een systeem waarop ook ongeveer elke aflevering van FC De Kampioenen draait. Maar dat is ook het oer-gegeven in Shakespeares Comedy of Errors. Een titel die eigenlijk al alles zegt: een misverstandenkomedie.

In de Germaanse werd ons uitgelegd dat dat een van de eerste stukken van Shakespeare was. Een stuk waarmee hij een soortement theaterexamen moest doen: hij moest bewijzen dat hij alle trucen van de stiel perfect beheerste. Trucen die hij, zo bleek, simpelweg had ontleend en soms zelfs gewoon gepikt bij de antieken, die dat soort kluchten ook opvoerden. Waarmee maar bewezen is dat de afstand tussen de wereldliteratuur en Shakespeare enerzijds en FC De Kampioenen en Tien om te zien anderzijds veel minder groot is dan we denken.

In mijn jonge jaren was ik vaste klant bij Romain De Coninck, in de Gentse Minardschouwburg. Een stuk als Tante Nitte ee last van d’hitte  ging toen uitdrukkelijk niet over de klimaatopwarming. En in nog een ander stuk speelde Romain de rol van Monke den Arabier, een cafébaas die vooral zelf dronk. Met alle gevolgen van dien: op een bepaald moment doet hij het van zattigheid in zijn broek. De mensen gierden van het lachen. Net zoals ze helemaal op het eind een traan wegpinkten omdat Monke dan toch maar een maaske oa gered van de drugs.

De Minard zat telkens wel bomvol. Romain De Coninck is er begin jaren 90 mee gestopt omdat de stad zijn theatergebouw had laten verkommeren. Hetzelfde stadsbestuur dat twintig jaar later voor de man een standbeeld liet maken.

Tien om te zien – de musical maakt ook duidelijk wat voor een weldadig effect VTM heeft gehad toen in 1989 het omroepmonopolie van de BRT werd doorbroken. Ineens kregen de mensen te zien wat ze wilden zien. Ineens hoefden ze niet meer naar de Nederlandse zenders te kijken. Ineens kwam er ook populaire muziek op de buis, vrolijke deuntjes, bijna altijd in het Nederlands. Liedjes die, zo blijkt, zijn blijven plakken. VTM kleurt je dag was lange tijd de slogan; bij nader toezien is dat meer dan gelukt. VTM heeft onze cultuur gekleurd.

Nog opvallend is dat die liedjes – mijn eigen top drie is Liefde is een kaartspel, Zeg eens meisje en Kijk eens diep in mijn ogen – de generaties overstijgen; het zijn net daarom klassiekers geworden. Soms worden ze – denk aan LikeMe - in een nieuw kleedje gestoken, maar hoe leuk is het niet als je merkt dat de kleinkinderen die oude liedjes rats van buiten kennen.

Het publiek van Tien om te zien – de musical bleek toen ik er was in alle opzichten divers. Alle leeftijden, en zowaar ook vrouwen en meisjes met hoofddoeken die óók komen kijken. Integratie in de praktijk. Als één van de personages plots uitroept Zet die ploat af, dan weet de hele zaal kennelijk waarover het gaat. Nee, dit is niet de onderkant van de samenleving die in zijn eigen wereldje leeft, dit zijn de mensen, onze mensen.

Ik wil hier uiteraard het verhaal van Tien om te zien – de musical niet verraden, maar eigenlijk draait de plot om iets heel simpels, het had van Shakespeare kunnen zijn: van wie komen de hartstochtelijke liefdesbrieven die een van de mannelijke hoofdpersonages krijgt? Finaal blijken die te komen van een – verrassing, verrassing – ander mannelijk hoofdpersonage. Opvallend: de oooohhh van de hele zaal, en daarna het hartelijk applaus voor de nieuwe liefde. Dit is Vlaanderen anno 2025: en dan?

Terwijl in het marcellekestheater de discriminatie van LGBTQ-mensen – ik heb die letters moeten opzoeken – hoog op de sociaal-artistieke agenda blijft staan. Door de wind, door de regen, dwars door alles heen.   

Doorbraak, 10 juni 2025