Ik ben 38, zei hij, en al twaalf jaar treinbegeleider. Hij heeft nog niet zo lang geleden met succes de examens voor Eerste Treinbegeleider gedaan. Daardoor is hij sinds kort ook betrokken bij de opleiding van nieuwe collega’s. Hij gaat nóg examens doen; hij zou graag op de internationale treinen kunnen werken.

Hij kende mij, zei hij. En er was nog iets: als kind woonde ik in dezelfde straat als zijn vader. En nog. Zijn tante, de jongere zus van zijn vader, kent mij ook : ze ziet mij geregeld in de bibliotheek; ze werkt daar. Of het niet stoorde dat hij er eventjes bij kwam zitten. Geen bezwaar natuurlijk.

Zei dat hij aan de universiteit bachelor in de psychologie was geworden. Maar hij was plots gestopt. Twijfelde ineens aan ongeveer alles, en was dan maar treinbegeleider geworden. Dat is de gang van het leven, zei hij. Maar dat viel allemaal zeer mee.

Hij leerde ook al drie jaar Russisch. Met een online cursus. Want met zijn uren was naar een echte taalschool gaan eigenlijk onmogelijk. En dat Russisch was echt al van pas gekomen: hij had verlof genomen om te helpen bij de opvang van mensen uit Oekraïne. Het Oekraïens deelt met het Russisch ruim zestig procent van de woordenschat, zei hij. En bijna alle Oekraïners spreken ook Russisch.

En of hij ook nog iets anders mocht zeggen? Dat hij eigenlijk niet te klagen had, integendeel zelfs, maar toch… Hij voelde zich niet meer thuis, zei hij, ik herken mijn wereld niet meer. Hij las kranten, tijdschriften, keek nog geregeld televisie, meestal Canvas, maar had daar al maar meer moeite mee: dat gaat over een wereld die niet de mijne is. Ik zie alleen maar altijd dezelfde mensen die ongeveer allemaal altijd hetzelfde zeggen. Hoe ze dat zelf niet beu geraken?

En of ik dat ook gezien had? Dat ze in Canada vorig jaar duizenden boeken hadden verbrand, sommige waren zelfs begraven. Vanwege ongepaste taal, foute feiten en vooral vanwege de rol en de voorstelling van de (meestal gekleurde) medemens. Dat is mij in alle eerlijkheid ontgaan, zei ik. (Maar - ik heb het intussen nagetrokken - het klopt. Met opvallend veel ongehoorde strips, Kuifje, Asterix.)

Ik herinnerde mij de bulderende professor De Smedt in de Germaanse: wo man Bücher verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen. Pas vele jaren nadien zag ik dat dat een zinnetje van Heine was…

Hoe ook op de trein de spanning vaak te snijden is, zei hij. Vooral in Brussel, en ik bedoel niets politieks. Van nieuwe treinbegeleiders werd verwacht dat ze tegelijk assertief, diplomatisch, beleefd en respectvol zijn, zei hij. Hij was het daarmee eens, maar in de praktijk was dat heel moeilijk. Je kon vaak maar beter zwijgen. En zelfs dat kon je beter niet overal zeggen.

Hij zei ook niet te begrijpen dat het met het onderwijs zo bergaf ging. Hij zei dat hij zelf goed onderwijs had gekregen. En hij had het nagekeken: in zijn middelbare school waren zijn  leerkrachten voor het overgrote deel nog altijd aan de slag. Het kan toch niet dat dat intussen allemaal slechte leraren zijn geworden?

Of ik dacht dat het nog goed kon komen. Ik zei dat ik het natuurlijk ook niet wist, maar dat we wel moeten blijven denken dat het, ondanks alles, goed komt. Uit principe. Voor onze kinderen en kleinkinderen. Dat onze boodschap voor het nageslacht onmogelijk kon zijn: sorry, het is naar de kl… En dat het vooral in tijden van onbehagen zaak is zijn verstand te gebruiken. Ik bedoel wél iets politieks, zei ik.

Maar ik moet er hier af, zei ik. Ik wil mijn aansluiting niet missen. Hij keek naar zijn schermpje. Dat zal vanavond volstrekt geen probleem zijn, zei hij. U hebt nog acht minuten. Dat klopte.

In de volgende trein had ik een hele wagon voor mij alleen. Toen ik aankwam gingen de deuren niet open. Er hing een papiertje: deur defect. Ik liep naar de andere kant, maar te laat. De trein vertrok.

In het volgende station ging die andere deur wel open. Het was donker en het regende. Er zijn erger dingen, dacht ik. De geest van de tijd bijvoorbeeld. Onder andere.  

*Gelijkenis met bestaande personen of gebeurtenissen is beslist geen toeval.  

Doorbraak, 27 september 2022