‘Alle kerncentrales zijn open en de prijs is nog nooit zo hoog geweest. Of we die centrales dus openhouden of niet, het doet er niet toe.’ Een citaat. Van Conner Rousseau, van Alexander De Croo en van de talloze kranten- en mediacommentatoren die elkaar driftig kopiëren. Het is valsisme van de zuiverste soort.

Valsisme, het woord staat niet in van Dale, maar het is geschapen door Van Kooten en De Bie, in de tijd van het Simplisties Verbond en de Bescheurkalenders. De invloed van dat duo is (ook in Vlaanderen) nauwelijks te overschatten. Niet alleen omdat ze zoveel woorden en uitdrukkingen hebben gemunt, maar ook omdat ze nota beide benen – nog zo’n uitdrukking – de dingen al grijnzend kritisch bekeken. Het niets is wat het lijkt, maar dan echt en in de praktijk.

Ook het valsisme hing vast aan een typetje, prof.dr.ir. J.H. het Mannetje uit Purmerend. Gezeten aan een imposant bureau – net echt mahonie – en dito stoel – net echt leer – wees hij op het verschil tussen echt en n(i)et echt. Het begon met kunstbloemen en stuifsneeuw, maar heel snel ging het vooral over valsistische taal en dito gedrag. Dat was in de jaren zeventig en tachtig.

Vandaag hebben we talloze factcheckers, maar tegelijk ook welig tierend valsisme. En valsisme is zoals bureaucratie of rugpijn. Wanneer het er eenmaal is, houdt het zichzelf in stand. Zie de openingszin hierboven. Het is een politieke tournure die zonder enig verder nadenken wordt gepapegaaid en overgeschreven.

De kerncentrales hebben immers niets te maken met de elektriciteitsprijs. Die wordt exclusief bepaald door de prijs van de duurste manier van elektriciteit produceren, en dat is vandaag de prijs van het  gas. De uitspraken van Rousseau, De Croo en anderen zijn even valsistisch als wanneer iemand zegt dat er nog nooit zoveel gratis en duurzame zon- en wind-elektriciteit is geproduceerd, en dat desondanks de prijs nog nooit zo hoog is geweest. Valsistische onzin.

À propos. Atoomcentrales, zonnepanelen en windmolens hebben wel iets te maken met bevoorrading. En ook dat is problematisch. Want het is tamelijk voorspelbaar dat Poetin de gaskraan effectief gaat dichtdraaien; niet midden in de zomer; wel in de winter, als het zeer doet. Rusland is qua inkomsten voor twee procent afhankelijk van gasexport naar de EU. Een afhankelijkheid die met de prijzen van vandaag verwaarloosbaar is. Duitsland is voor 55 procent en Italië voor 40 procent afhankelijk van Russisch gas (de cijfers komen uit The Economist). Met de prijzen van vandaag een ramp.

Het is valsistisch het bevoorradingsprobleem te negeren. Niet-valsistisch gezond verstand dicteert dat heel Europa zoveel mogelijk atoomcentrales aan de gang moet houden.

Maar het valsisme woekert overal. Charles Michel geeft in het weekeinde interviews waaruit blijkt dat zijn sympathie voor Commissievoorzitter Ursula von der Leyen niet al te groot is. Hij vindt de Commissie ondermaats presteren als het gaat over de energiecrisis. Als iemand tegenwerpt dat de staatshoofden en regeringsleiders, die Michel verondersteld wordt aan te sturen, er over de aanpak ook niet zijn uitgeraakt, dan geeft hij dat toe, maar, zegt hij, de staatshoofden en regeringsleiders waren het wel unaniem eens ‘over het verzoek aan de Commissie om uitgewerkte plannen op tafel te leggen’. Het staat er. Nee, dit is geen stukje absurd theater. Dit is Europese toppolitiek. Maar ook valsisme.

Zie ook bij ons over de vergadering vorige week van het Overlegcomité. Het is waar: Zuhal Demir heeft in een bui van overdreven oprechtheid over die vergadering een paar zinnetjes teveel gezegd. Een beetje onbeleefd ook, een beetje hard. ‘De mensen hebben nu gezien wie er bezig is met hun energiefactuur en wie niet,’ besloot Conner Rousseau – de man zit in een merkwaardige communicatieve overdrive.

Bleek wel dat Demir (te vroeg) gelijk had, en dat het Overlegcomité aan die energierekening weinig of niets had veranderd.  Zelfs De Standaard – ik heb horen zeggen dat het AVV terugkomt: Alles voor Vivaldi; maar ik geloof dat niet – was teleurgesteld. Ook De Standaard sprak over de berg en de muis, over de aankondiging van wat al lang wordt aangekondigd, twijfelde over de meerwaarde van dat Overlegcomité. Wat Demir dus een beetje plompverloren had gezegd…

Bovendien bleek – ik schreef bijna uiteraard – dat wat dan wel uit dat Overlegcomité kwam niet al te duidelijk was: zes procent BTW op de energierekening was voor de een definitief verworven, voor de ander een tijdelijke maatregel die ophoudt per 1 januari.

Of de zoveelste aankondiging van de overwinstbelasting. Alweer Rousseau schrijft het feit dat die er nog altijd niet is toe aan de traagheid van Tinne Van der Straeten en Vincent Van Peteghem. Zou het? Joachim Coens noemt dat gesteggel tussen de partijen ‘het narcisme van de kleine verschillen.’ Hij heeft gelijk.

Nog meer valsisme? Sammy Mahdi – Coens’ opvolger - die bij VTM de zeer juiste opmerking krijgt dat zelfs als de wil er is om de energierekening te verzachten, de budgettaire ruimte ontbreekt. Waarop Mahdi ferm: ‘Wij zijn begaan met de factuur van de gezinnen.’ Anders gezegd: we zullen het enorme gat in de begroting nog groter maken. Van de natuurwet dat de schulden van vandaag de belastingen van morgen zijn, is hij op de hoogte, maar hij zwijgt. Vals…

Toen Koot en Bie het over valsisme hadden, was er nog een ander neologisme: verdommunicatie. Ook dat is hyper-actueel. Maar het zijn vergeefse pogingen om in te gaan tegen een wetmatigheid: de werkelijkheid is altijd en overal de beste supporter van de waarheid. 

Doorbraak, 6 september 2022