Het is een memorabel moment uit de geschiedenis van de televisie: de langste ononderbroken uitzending ooit. Ze duurde maar liefst 134 uur en 45 minuten. Ze liep tussen 16 en 22 juni 2011; in Noorwegen gaat op dat moment van het jaar de zon nauwelijks onder. Er werd haast niet in gesproken, er werd vooral getoond. Beelden van de met fjorden bezaaide Noorse kustlijn, van Bergen in het zuiden tot Kirkenes in het uiterste noorden. Vele uren aan een stuk. Meer dan zestig procent van de Noorse bevolking keek. NRK2 – zeg maar het Noorse Canvas – was, anders dan op alle andere dagen, zes dagen lang ’s lands drukst bekeken zender.

Dat is nadien uitvoerig besproken. Voor de een betrof het de zichtbare groei van het nationalisme; voor de ander was dit een bewijs dat televisie behoefte had aan veel minder toeters en bellen. (Er kwam een nieuw woord in het Noorse woordenboek: sakte-tv. Zachte televisie dus, vaak verengelst tot slow tv.) Feit is: de Noren hadden massaal gekeken. Naar hun land, hun zee; hun verhaal werd verteld.

De Gentse filosoof Johan Braeckman heeft een jaar of vijf terug een boeiend en zeer leesbaar essay geschreven over het belang van verhalen. De titel? Er was eens. Maar Braeckman zou zichzelf niet zijn zonder half-Darwinistische ondertitel: De mens als vertellende aap. En dat blijkt te kloppen: onze behoefte aan verhalen is vrijwel eindeloos. Braeckman citeert een Amerikaanse wetenschapper die verhalen de vluchtsimulator voor het leven noemt: je kan er van alles uit leren zonder zelf te crashen of tegen de muur te lopen. Verhalen zijn dus ook nuttig. En – denk aan de Noren – gedeelde verhalen creëren groepsgevoel en identiteit. Het is de – horresco referens – canongedachte. Wat correspondeert met de uitleg van Bart Van Loo voor het gigantische succes van De Bourgondiërs: dat boek gaat over ons.

Beroepshistorici vinden Van Loo maar niets. En het zijn dezelfde mensen die ook die canon maar niets vinden. Terwijl de canon er natuurlijk gewoon blijkt te zijn. Punt. En neen, die heeft geen eeuwigheidswaarde, die is beslist ook geen instrument voor om het even wat. Maar de verhalen, ze bestaan, we kennen ze, we willen ze, we leven ervan, we hebben ze nodig.

Dat zag Plato al. Die vond het zelfs jammer dat het schrift en het alfabet ooit waren uitgevonden. Want omdat de verhalen vanaf dan ook konden worden opgeschreven, moesten ze niet langer worden doorverteld. Wat voor de oude Griek onvermijdelijk moest leiden tot minder verhalen in en uit het hoofd, en dus tot geheugenverlies, en minder mens-zijn. Deze redenering is van een absurde schoonheid maar alle vertellende apen begrijpen Plato op dit punt.

De verhalenbusiness floreert. Want er is niet alleen Bart Van Loo, er is ook nog Johan Op de Beeck. Over Napoleon, over Lodewijk XIV, over de Belgische Revolutie. Sinds Op de Beecks biografie van Leopold II ben ik almaar minder bereid om diens stand- en borstbeelden mee te slopen. Ook die cancel culture klopt niet. Of het verhaal is minstens genuanceerd. En het is hoe dan ook strijdig met mijn allereerste les Historische Kritiek van de onvolprezen Gentse professor Prevenier: nooit oordelen met de normen van vandaag over de feiten van gisteren.

Het is een opvallende gedachte van historicus Bart De Wever: populaire geschiedenisboeken worden tegenwoordig bij ons alleen maar geschreven door niet-historici. De meeste beroepshistorici schrijven onvoorstelbaar saai proza, enige afgunst speelt dus wellicht een rol. Beroepshistorici lezen alleen maar zichzelf, een uitzondering als Sophie de Schaepdrijver daargelaten. 

Het bovenstaande is een inleiding die langer is dan het stuk zelf. Want wat ik zeggen wilde is dat we vanaf Nieuwjaardag op zondagavond Het Verhaal van Vlaanderen kunnen bekijken op de publieke televisie. Tien afleveringen lang. Een canon-in-beeld. Ik heb alleen nog maar de trailer gezien, en wat kranten gelezen. Maar nu al vallen een paar dingen op.

De makers hebben er kennelijk streng op gelet dat ook de details kloppen. Dat is ook wel noodzakelijk. Herinner u Gladiator, waarin na een beslissend gevecht Roma Victor wordt geroepen. Latijn van Hollywood: Roma is vrouwelijk, en dus is het Roma Victrix. Een kwestie van geloofwaardigheid. Bij Het Verhaal van Vlaanderen is naar verluidt zelfs toegezien op het correcte Middelnederlands; alle details kloppen. Dat is slim.

Al even slim is dat veel professoren en experts mee mogen spelen. Dat beperkt de kritiek. Herinner u de recente discussie over de Vlaamse canon. Literatuurprof Jürgen Pieters heeft die op Doorbraak kernachtig samengevat met de woorden van een bekende Vlaamse hit: waarom ik, en niet een ander? Want het bleek bij nader toezien te gaan om kritiek van professoren die niet hadden mogen meedoen. Die vonden dat hun collegae die wel hadden mogen meedoen regelrechte oenen waren. De voorspelbare charge van de lichte brigade.

Slim is ook dat de reeks in allerlei vormen en gedaanten nevenproducten krijgt. Op de radio, op het internet, spelletjes, kwissen, nabeschouwingen allerhande. Zoals ze dat ook in Denemarken hebben gedaan. De Denen zijn met hun Historien om Danmark (2017) de uitvinders van dat programmaconcept. Het bleek er goed te werken. Niet alleen in de kijkcijfers. Na de reeks bleek het aantal museumbezoekers te zijn verdubbeld.

En ten slotte valt bij ons ook de titel op, Het verhaal van Vlaanderen. Dik tien jaar terug vonden de omroepbazen dat ze – ik citeer wat mij door één van de betrokkenen in een mail destijds is geschreven – ‘België terug op de kaart’ moesten zetten, tegen het ‘Vlaams gedoe’ in. Hier kiest men dus voor Vlaanderen. De nooit te stuiten overwinning van de werkelijkheid… Het zal dik tegen hun goesting zijn geweest, maar dus toch het verhaal van Vlaanderen.

Niet omdat de geschiedenis zelf ertoe dwingt. Voor wie 38000 jaar geschiedenis moet beschrijven zijn de termen Vlaanderen of België compleet irrelevant. Er wordt, lees ik, geografisch gekozen: de geschiedenis van het gebied dat vandaag bekend staat als Vlaanderen.

Waar mensen wonen die dezelfde verhalen delen. Waar wonderlijk genoeg iedereen weet waarover het gaat als Hugo over Colleke spreekt.

Ik kijk ernaar uit.          

Doorbraak, 27 december 2022