In De Zondag wijt fractieleider Chris Janssens de zogeheten overwinningsnederlaag van het Vlaams Belang aan de media die tegen zijn partij “een vuile campagne hebben gevoerd.” Janssens vindt dat in de aanloop naar 9 juni teveel is gefocust op “schandaalberichten” en te weinig op het “inhoudelijk verhaal”. Dat klopt niet.

Om te beginnen mag je de invloed van de media niet onderschatten, maar zeker ook niet overschatten. Ja zeker, wat daar gebeurt is stukken belangrijker dan affiches, folders, huisbezoeken, militantenvergaderingen, markten, enz… Maar wat op X, Facebook, Instagram en Tiktok gebeurt is alleen al in termen van getallen, even belangrijk als wat in kranten, radio en televisie verschijnt.

Van getallen gesproken: de kijkcijfers zijn au fond teleurstellend. Geen enkel verkiezingsprogramma – ook niet op de dag van de verkiezingen zelf - haalt één miljoen kijkers. Niets is daar nog wat het ooit is geweest. Het betekent namelijk dat niet eens één op de zes Vlamingen gekeken heeft. Vijf op de zes waren op al die ‘maatschappelijk belangrijke momenten’ bezig met iets anders. Ze zaten te kaarten, werkten aan hun fysiek, lazen een boek, deden de afwas, zaten op café of waren aan het werk… Neem dus in termen van invloed de mainstream media niet al te ernstig; dat doen ze zelf al genoeg. De werkelijkheid is én een opmerkelijk tv-programma én een debat én… iets onbestemds dat in de lucht hangt.

Maar Janssens vergist zich dus. Meer zelfs. Het is de allereerste keer dat in tijden van verkiezingen de media – op de partijkranten De Standaard en Het Nieuwsblad na – het Vlaams Belang hebben behandeld als een normale partij. Het verleden, waarbij het VB veel minder aan bod kwam ‘omdat het geen partij is als de andere’, is losgelaten. En maar goed ook.

Al is dat bij nader toezien vooral de verdienste van de PVDA. Als mediamakers vinden dat die sympathieke communisten er zeker bij moeten, wordt het feitelijk ondoenbaar die ene andere extreme partij desondanks uit te sluiten. Alleen Walter Zinzen is daar nog voor. Bovendien is bij overwegend links denkende redacties een eenvoudige waarheid doorgedrongen: hoe meer extreemrechts, hoe minder gewoon rechts, hoe meer links ook, dat dan boven zijn gewicht kan spelen.

Die normale behandeling van het Vlaams Belang heeft het (in Vlaanderen onvolprezen) voordeel-van-de-underdog grotendeels weggehaald. De jarenlang goed werkende openingszin van elke VB’er in een televisiestudio We zijn blij dat we hier ook eens iets mogen zeggen is onbruikbaar geworden. Het Vlaams Belang heeft de mediatieke realiteit moeten ondergaan zoals alle anderen. Wat dus ook betekent dat goede verhalen worden beloond, en fouten of foutjes worden afgestraft.

Het is in de campagne trouwens opgevallen dat spraakmakende verkiezingsprogramma’s niet meer worden gemaakt door de redacties van de nieuwsdiensten. Met name bij de openbare omroep is alleen maar de normale programmatie voortgezet, met immer en altijd dezelfde mensen, zij het dat men – nogal doorzichtig – achter elke programmatitel het woord Verkiezingen heeft geplakt. Zoals bij De Afspraak, waar men zoals op alle andere dagen een beroep deed op hetzelfde clubje van jarenoude vaste gasten. 

Ja zeker, bij De Zevende Dag zaten boeiende debatten, De Ochtend had met Michael Van Droogenbroeck steengoede interviews, het debat De Wever-Magnette bij VTM en RTL was top en spraakmakend, maar er zijn alleen maar bakens verzet in Het conclaaf (voor VTM gemaakt door Eric Goens) en in De eerste keus (voor de VRT gemaakt door Tom Waes en De Mensen, met VRT’er Pieter-Jan De Smedt als excuustruus). Twee keer programma’s die meer gemeenschappelijk hadden dan men op het eerste gezicht zou denken: beide hebben gewoon de normale context en gang van zaken in het klassieke politieke debat veranderd. Dat werkt altijd.

En in die twee programma’s heeft de zeer getalenteerde voorzitter van het Vlaams Belang steken laten vallen. Pas na Het Conclaaf begrepen heel veel mensen dat het onafhankelijkheidsverhaal van het VB – los nog van die keukenwekker – niet echt consistent en geloofwaardig is. Idem met wat het VB zegt over hoe de begrotingsproblemen kunnen worden opgelost: wie gelooft dat?

Pas na De eerste keus viel op hoe de partij zich in een knoop werkte in het genderdebat. Niet dat je met dat debat an sich stemmen verliest of wint: Vlaanderen ligt daar niet wakker van, op dat punt is de diversiteit algemeen aanvaard. Maar je verliest wel als blijkt dat er in het verhaal iets niet klopt of als je totaal onnodig de beschaafde Petra De Sutter pakt.

Ook toen het over de Chinese contacten van Filip Dewinter ging, kreeg de partij het heel moeilijk. Opvallend moeilijker dan in een gewoon debat, waar je het onuitlegbare geregeld wel uitgelegd krijgt. Het is overigens het enige moment waarop Chris Janssens gelijk heeft: Goens kon het niet laten om samen met De Wever daarmee het Vlaams Belang te bashen. Dat De Wever dat deed is normaal, hoort erbij; Goens viel uit zijn rol.

Het Vlaams Belang heeft een van de ijzeren wetten van de politiek moeten ondergaan. Die wet zegt dat bij verkiezingen de mensen de keuze hebben tussen verandering en stabiliteit, en bijna altijd kiezen ze in grote meerderheid voor stabiliteit. Na Vivaldi was de stabiliteit in alle opzichten zoek. En dus kozen ze van moetens dan maar voor verandering, maar wel liefst in zijn meest geloofwaardige vorm. En vandaar.

Het klopt natuurlijk: er is nooit rechtser en Vlaamser gestemd dan op 9 juni. Maar dat is dus net niet genoeg…

Doorbraak, 02 juli 2024