Het typeert onze openbare omroep: hij zorgt ervoor dat de vreugde op de Vlaamse feestdag niet té groot wordt. En vandaar op 11 juli op de nieuwssite van de VRT: Is de Vlaming een flamingant? Of willen we toch liever meer België? Bij nader toezien een stuk over een onderzoek van de VRT en De Standaard uit de lente van 2021; opgediept pour les besoins de la bonne cause. (Zie: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/05/21/is-de-vlaming-een-flamingant-of-toch-liever-meer-belgie/)

En de intro is, zoals dat hoort, zonneklaar: de partijen met een uitgesproken Vlaams programma doen het electoraal goed, maar dat betekent niet dat de  Vlamingen meer Vlaanderen willen. Het is het omgekeerde: ‘één derde van de ondervraagden vindt dat België álles moet beslissen.’

Voor de Vlaming is de staatsstructuur het derde belangrijkste politieke probleem, wordt gemeld. Na gezondheidszorg en politieke vertegenwoordiging. De staatsstructuur scoort dus hoger dan migratie. Maar meteen daarna komt er een grafiek over de belangrijkste thema’s bij de stemkeuze en daarin staat migratie wél op de derde plaats – samen met criminaliteit en economie. Op één staat gezondheidszorg en op twee belastingen. Staatshervorming staat daar op een gedeelde tiende plaats, samen met werkgelegenheid, milieu en onderwijs. Maar de tekst gaat voort en doet alsof die grafiek niet bestaat. (De Chef Logica van de vrt-redactie zal die dag vrij hebben genomen…)

De terugkeer van de staatshervorming wordt toegeschreven aan de coronacrisis. ‘Dat zeven ministers bevoegd zijn voor volksgezondheid gaat er bij velen niet in.’ (Het waren er eigenlijk negen). En dus is er evident nood aan homogene bevoegdheden,  maar, is dan de vraag, willen we dan meer regionaliseren of andersom (her)federaliseren?

33 procent van de ondervraagden kiest voor één federale minister die helemaal alleen beslist. 12 procent wil die bevoegdheid uitsluitend in Vlaanderen. Dat stemt tot nadenken. 

En het uitgangspunt klopt: de zogeheten V-partijen zijn samen goed voor minstens een kleine helft van de Vlaamse kiezers en je kan bezwaarlijk zeggen dat Vlaams Belang en N-VA hun institutioneel programma verborgen houden. En dus stemmen vele Belgen voor partijen die uitdrukkelijk voor Vlaanderen gaan. Dat stemt tot nadenken.

Ook omdat uit ander onderzoek blijkt dat het aantal Belgen dat zichzelf omschrijft als vooral of algeheel Belg sinds 2007 fors is gedaald. Het aantal Belgen dat zich Vlaming noemt en uitdrukkelijk niet-Belg stijgt ook, maar veel minder fors. De veruit grootste groep zegt Belg én Vlaming te zijn. Dat stemt tot nadenken.

Want hoe meet je het zo vaak besproken maatschappelijk draagvlak? Een meerderheid in het parlement lijkt wat dat betreft een steviger uitgangspunt dan gelijk welke peiling,  onderzoek of buikgevoel.

En er is ruis in het debat: het gaat vaak over waarover het niet gaat. Er zijn Vlamingen die geluk en gelijk vinden in het simpele feit dat bij Walter Scott Ivanhoe rondrijdt op een Vlaamse hengst. Of dat de vrouw van Willem de Veroveraar, Mathilde, de dochter was van de Graaf van Vlaanderen. Ondanks haar 1m27 heeft ze met the Conquerer negen kinderen gekregen…

Zoals er Vlamingen zijn die denken dat De Canon en Het Verhaal van Vlaanderen het flamingantisme hebben opgestuwd in de donkere vaart der volkeren. Zoals er Belgen zijn die denken dat elke overwinning van de Rode Duivels het belgicisme dient. Afstand nemen van (valse) romantiek is niet iedereen gegeven. Net zoals het onderscheid tussen middel en doel - Vlaanderen is een middel – niet voor iedereen duidelijk is. 

En nóg ruis, dé ruis: het politieke debat zelf. Elke week wordt het zogenaamd netjes neergelegd, maar geen uur later staat iedereen weer fris op in een niet te stuiten neiging tot zelfvernietiging. Het idee dat anderen moeten kapotgemaakt om er zelf beter van te worden is bij alle middenpartijen hardnekkig. Die partijen hebben ook geen hoopgevend project: daar hebben ze geen tijd voor; het loze gevecht van de dag vergt immers alle energie. De media spelen in deze de gretige rol van pyromanen die klagen over teveel branden.

Terwijl het enige debat dat er toe doet gaat tussen mensen die meer return willen voor hun zuur verdiend belastinggeld en mensen die vinden dat meer belastinggeld de oplossing is voor alles. Tussen mensen die denken dat de staat wel voor alles zal zorgen en mensen die denken dat een sterke staat met een hoge sociale bescherming alleen maar kan met een zeer competitieve economie.

Dat is ook het wezenlijke verschil tussen de maatschappelijke onderstroom in Vlaanderen en die in Wallonië en Brussel. Een verschil dat België niet meer kan overbruggen omdat het te groot is geworden. Een land met twee onderstromen die elkaar bovendien in de houdgreep hebben, dat kan niet goed aflopen. We zullen moeten kiezen.      

Doorbraak, 18 juli 2023