De onvolprezen auteur Marnix Peeters heeft al in 2017 onze media de enclave van propere meningen en juiste strekkingen genoemd. Veilig Links, voegde hij eraan toe. Hij heeft gelijk. En het is er vijf jaar later niet op verbeterd: alles wat niet in die enclave past, wordt verbannen, komt er niet in.

Vorige week heeft het HR-bedrijf Randstad een tamelijk ontnuchterende studie gepubliceerd over wat de Belgen van migratie vinden. Waarbij – los van de resultaten – twee dingen opvallen: het feit dat, voor zover ik weet, niemand anders ooit een breed opinieonderzoek over een zaak van zo’n groot maatschappelijk belang heeft opgezet, en dat het uitgerekend een privébedrijf is dat dit onderwerp dan wel onderzoekt.

Randstad verdient zijn geld als makelaar in werk. Maar ook daar vinden ze geen mensen meer. Tegelijk zien ze dat bij ons de helft van de niet-EU-migranten niet werkt. En wat blijkt? De Belgen – er is nauwelijks verschil tussen Vlamingen en Walen – zijn in alle mogelijke opzichten niet enthousiast over migratie; en dat is een eufemisme. Maar er is één uitzondering: als migranten werken, dan vallen zeer veel bezwaren weg. Dat is voor die makelaars in werk een interessant en bruikbaar gegeven. (Wie meer wil weten: https://www.randstad.be/nl/workforce360/flexibility-labour-market/gemiddelde-belg-genuanceerd-over-migratie/)

En nu komt het. Als ik ijverig genoeg heb gebladerd, hebben de Vlaamse kwaliteitskranten daar in hun papieren versie geen aandacht voor gehad. Al moet ik dat meteen nuanceren: in diezelfde kranten verschenen er wel opinie- en commentaarstukken over dat Randstad-onderzoek. Waarin zonder uitzondering ook wordt gezegd hoe belangrijk en belangwekkend dat onderzoek is. Maar dus niet belangrijk genoeg voor de krant zelf. Dat is het droevige lot dat onpropere meningen en feiten is beschoren.

Opvallend ook. In de populaire kranten is er wel aandacht voor dat onderzoek. Eén ervan schrijft er zelfs een editoriaal over. Ook daar staat het: het belang van het onderzoek kan nauwelijks worden onderschat. De Tafel van Vier op Play4 pikt dat op.

Onze nationale openbare omroep volgt alleen de betere pers: met het kopiëren van de juiste kranten wordt daar ontbeten. En dus – een summier berichtje in het radionieuws niet te na gesproken – geen woord over het Randstad-onderzoek. Terzake? De Afspraak? De Ochtend? De Wereld Vandaag? Zonder twijfel willen ze niet polariseren. Het Ministerie van de Propere Meningen, gehuisvest in de gang met als laatste kamer 101, heeft aldus beslist.

Dit is geen eenmalige vergissing die ik hier zit op te blazen tot een algemeen kenmerk. Vorige week vrijdag nog kon je in De Afspraak zien hoe dat soort properheid leidt tot manke, vervalsende journalistiek; tot pure gebakken lucht.

In de studio zit voorzitter Lachaert van de Open VLD. Eén van de onderwerpen is wat de sluimerende asielcrisis wordt genoemd. Dat een crisis sluimerend zou kunnen zijn, lijkt me bizar. Wat moeten we ons voorstellen bij het moment dat die crisis acuut wordt?

Die crisis wordt bij de programmamakers gereduceerd tot een opvangprobleem: er zijn te weinig plaatsen. En nieuwe plaatsen creëren, vernemen we uit Jabbeke, blijkt moeilijker dan gedacht. Maar dan gebeurt het…

Het is gek genoeg Lachaert zelf die het debat een andere wending geeft: dat opvangprobleem is een gevolg van een te grote instroom, zegt hij. We doen in vergelijking met andere landen al heel veel, zegt Lachaert Jabbekegewijs. Voor al wie naar België wil komen, voegt hij nog toe, moet de boodschap luiden: vol is vol.

Het is een Uitspraak als een Huis. In een stripverhaal verschijnt dan VLAM!!! of KNAL!!!! In lang vervlogen tijden: stop de persen! Maar dat wordt – het droevige lot alweer van ongehoorde meningen – straal genegeerd. De volgende vraag gaat over het feit dat asielzoekers niet alleen in Jabbeke niet welkom zijn, maar in Brussel ook al niet. Waarbij ernstig gekeken wordt, om er zeker van te zijn dat de kijker beseft hoe erg het allemaal is.

Het gekke is dat Lachaert nadien verschillende keren zijn vol is vol herhaalt, zij het in andere woorden: we worden (opvang)kampioen in Europa. Maar de ene keer krijgt hij als antwoord Dat is theorie, en de andere keer Er slapen wel mensen op straat. Dat laatste is kennelijk de enige gedachte die de redactie heeft voorbereid.

Die gedachte staat overigens op gespannen voet met ongeveer alles wat door het panel wordt aangebracht. Zelfs de hoofdredacteur van De Morgen pleit voor de Canadese aanpak: je mag binnen als je komt werken (hij had kennelijk Randstad wel gelezen). De wanhopige conclusie van de moderator?  Ik hoor hier maar één oplossing: schrik ze af!

's Anderendaags zien we in het Journaal beelden van een Vlaams Belang-betoging in Jabbeke. Prominent in beeld, een spandoek met daarop in koeien van letters Vol is vol.

Pas de dag nadien – twee dagen na Lachaert dus, en na wat gedoe op Twitter – komt De Zevende Dag terug op die Vol is vol. Wouter De Vriendt van Groen zegt dat dat een al te gemakzuchtige uitspraak is. Naar de mening van VB-er Wouter Vermeersch wordt niet gevraagd.

Terug naar De Afspraak, één groot feest van weldenkende gemeenplaatsen. Ook als het over het terugkeerbeleid gaat. Met aan het slot het cliché dat als een loper op het hangslot van elk Groot Probleem past: Europa!

Goddank hebben we Europa! Uit een deze week in de Nederlandse media besproken onderzoek van het Kennisinstituut van het Ministerie van Justitie blijkt dat, als het om terugkeer gaat, akkoorden tussen de landen van oorsprong en de Europese Unie niet werken. Het effect daarvan is niet significant, staat er. Overeenkomsten van land tot land daarentegen zorgen voor vijf à tien procent meer terugkeerders. En er wordt ook uitgelegd waarom het ene beter werkt dan het andere.

Het soort feit dat in De Afspraak zo zijn nut zou kunnen hebben. Het veronderstelt alleen VRT-redacties die meer lezen dan De Standaard en De Morgen om te weten wat ze moeten denken en zeggen.

Twintig jaar geleden noteerde ik uit de roman De Voorzitter van de onvolprezen auteur Ronald Giphart een opvallend zinnetje: Doop een paar kilo Vooroordeel, Imago en Denkarmoe in een bak stront en onmiddellijk bloeit er een Gemakkelijke Mening op. In Vlaanderen heet dit procédé Nieuws en Duiding. 

Doorbraak, 1 november 2022