Oa maan tante wielekes gâd, ’t woas een kêreke, zeggen ze in Gent. (Voor anderstaligen: als mijn tante wieltjes had gehad, dan was ze een karretje). Het is volkswijsheid om te zeggen dat de gekste veronderstellingen tot de gekste conclusies kunnen leiden, en dat je daar dus mee moet oppassen.

Tegelijk herinner ik mij uit de sprankelende lessen van Rudolf Boehm – de beste van alle Gentse filosofen - dat niemand minder dan Descartes eigenlijk via doorgedreven ‘wat als’-oefeningen over onze (schijnbare) zekerheden tot de conclusie kwam dat, naast God, cogito, ergo sum – je pense donc je suis het enige was dat overeind bleef. En Descartes heeft onze wereld veranderd.

En natuurlijk herinner ik mij ook de ‘Wat als...’-programma’s op VTM, waaruit bleek dat een kleine verandering in de uitgangspunten kan leiden tot een totaal verschillend universum. Toppertjes uit het blote hoofd: Wat als garagisten altijd eerlijk zijn? en Wat als je met iedereen rekening moet houden? (Tussen haakjes: ik vraag me af of het zeer geestige Wat als iedereen sprak als een Marokkaan vandaag nog zou kunnen? Swat!)

In De Morgen van het weekeinde doet Joël De Ceulaer een gelijksoortige oefening met de politiek. Wat als de peilingen blijken te kloppen? Het Vlaams Belang haalt dan 29 %, de N-VA 19%, Vooruit 14%, de PvdA 10%, de VLD  en de CD&V 9%, en Groen 5%. Toegegeven: dat zijn nogal veel tantes en veel wieltjes, maar toch is het een erg interessante denkoefening.

Ook als de cijfers wat variëren – het Vlaams Belang wordt altijd onderschat – blijft het een zeer geloofwaardige hypothese, zeggen nogal wat Wetstraatkenners bij De Ceulaer. Interessant daaraan is dat VB en N-VA dan aan een (Vlaamse) meerderheid komen (niet in stemmen, wel in zetels); de andere vijf (!) komen alleen als ze allemaal samengaan – met dus, jawel, liberalen en communisten in één coalitie – in de buurt van diezelfde buurt.

Dat laatste wordt bij De Ceulaer niet verder behandeld. Ten onrechte, denk ik. Liberalen à la Matthias De Clercq – en hij is lang niet alleen – draaien daar hun hand niet voor om. Een paar zinnen over ‘verbinden’ zijn zo gevonden. En de christen-democraten, zolang ze ook maar de kiesdrempel halen, geven de macht alleen maar op als ze worden doodgeschoten. Blauw en oranje zijn geen kleuren meer; ze zijn, net door om het even wat goed te vinden, twee tinten grijs geworden; vandaar de realistische 9%.

De Ceulaer focust alleen op het samengaan van het Vlaams Belang en de N-VA. En natuurlijk is ook dat niet oninteressant.

Stel dat er vandaag verkiezingen worden gehouden, met als uitslag de hierboven genoemde stemmenverdeling, vormen N-VA en VB dan morgen een coalitie? Nee, dat is ondenkbaar. Dat zou de N-VA diezelfde dag nog splitsen. In die partij zijn er bovendien nog te veel mensen met een levende herinnering aan het (voor velen ook persoonlijk en emotioneel) pijnlijke einde van de Volksunie. Bart De Wever zal nooit de voorzitter zijn die zijn partij uit de ruïnes van de VU heeft opgebouwd om haar twintig jaar later op een gelijkaardige manier in puin te laten vallen.

Men moet er overigens ook mee rekenen dat er in de kaders van de partij nogal wat mensen zijn die het verschil met het Vlaams Belang koesteren om andere dan politieke of ideologische redenen. Vaak gaat het om oude familievetes, kwesties van zeer lang geleden. Dat lijkt – en is misschien – onnozel, maar het speelt echt een rol. Al sinds de negentiende eeuw is het een wezenskenmerk van de Vlaamse Beweging: meningsverschillen die uitgroeien tot vetes. In dat opzicht vertonen flaminganten een opmerkelijke gelijkenis met Hollandse protestanten.

In wat hierboven staat zijn de tijdsbepalingen belangrijk. Het ging – voor alle duidelijkheid – over wat er morgen te gebeuren staat als er vandaag verkiezingen zijn. Overmorgen of nog iets later zou wel eens kunnen blijken dat het typerende Belgische scenario ook van toepassing is op Vlaanderen. ‘We hebben werkelijk alles geprobeerd, niets lukt, er moet nu echt wel worden bestuurd’, en dus drukken liberalen en christen-democraten de hand van maoïsten. T

enzij de (altijd) nipte meerderheid aan de andere kant valt. Dan is het denkbaar dat na maanden crisis de flaminganten (met exact dezelfde argumenten eigenlijk) dan maar de godsvrede sluiten.

De Ceulaer voert in De Morgen ook ACV’er Fouad Gandoul op. Met een aardige anekdote. Hij zit te eten met een paar heren van stand (arts, ingenieur), en allemaal hebben ze een migratieachtergrond. Ze kondigen aan voor het Vlaams Belang te zullen stemmen. Gandoul valt van zijn stoel.

Maar hun analyse is niet mis: we betalen te veel belastingen en we krijgen te weinig terug; de politiek is, mede door de institutionele krakkemikkigheid, alleen maar in staat tot zeer dure maar totaal niets oplossende oplossingen. En dus kiezen we maar voor wat we nog nooit hebben geprobeerd.

Gandoul zegt – en dat is de nagel op de kop – dat hun grote schrikbeeld de status quo is. Alleen… is die status quo nu al het geval. Het is wat zijn tafelgenoten beschrijven. En wat die met hun stem voor het Vlaams Belang proberen voorkomen is dat we na de verkiezingen terechtkomen bij de status quo ante, als u zo goed wilt zijn mijn Latijn nog te volgen.

Nog iets. Het cordon sanitaire heeft – dit is een understatement – zijn beste tijd gehad. Alle kenners die De Ceulaer opvoert zijn het erover eens: in 2024 gaat het eraan. Ergens. Eerst in Zwevezele of Bommerskonten, daarna elders. De stap naar eenzelfde beweging op een ander niveau in een crisis-die-maar-niet-opgelost-geraakt zal dan plotseling een stuk kleiner worden.

Bovendien heeft dat cordon om talloze redenen nooit gedeugd. (Ik moet het daar eens uitgebreid over hebben.) Eén ervan is dat mensen een bloedhekel hebben aan ongelijke behandeling – Boris Johnson weet er alles van. In 2004 vond men dat 24% van de kiezers met één pennentrek konden worden genegeerd. Dat kwam sommigen bovendien erg goed uit. Twintig jaar later zie ik dat niet meer gebeuren. Zeker niet in een context met – tamelijk voorspelbaar – welvaart onder hoge druk door het voortschrijdende malgoverno.

Zo’n ‘wat als’-oefening: als ik niet aan het woord was, zou ik er zelf stil van worden.

Doorbraak, 08 februari 2022