Uitgerekend op de dag dat Willy Naessens door het volk ten grave wordt gedragen krijg ik een bericht van een Amerikaanse vriend die mij attendeert op wat men ‘Chinese dark factories’ noemt. De Chinezen ‘gaan Trump afdrogen waar hij bijstaat,’ schrijft hij. (Mijn vriend heeft Vlaamse wortels. We converseren in het Engels of in het Nederlands, maar meestal in de twee talen tegelijk). Hij voegt nog een YouTube-filmpje toe: From the Chinese…

Een filmpje over American sweatshops, over slavenfabrieken dus. Je ziet een grote hall met mannen en vrouwen die zo goed als allemaal veel te dik zijn en aan ouwerwetse naaimachines werken. Ze maken bh’s, modellen van lang geleden. Tien seconden later zie je een hele rij mannen, vale T-shirts die allemaal schroefjes vastdraaien in wat oude mobiele telefoons lijken te zijn. Diepe treurigheid en grote ellende is het algemene gevoel. En dan komt de conclusie: MAKE AMERICA GREAT AGAIN.

Nepnieuws natuurlijk, maar naar verluidt vinden de Chinezen dat een zeer geestig filmpje waar ze hard moeten mee lachen. Zo hard als wij zelf schrokken van die Chinese dark factories. We verwachtten, misleid door de woorden, ellendige, Daensachtige beelden van kinderen die in groezelige textielateliers veertien uur per dag dwangarbeid verrichten. Niets daarvan.

Die dark factories zijn hypergesofisticeerde fabrieken die compleet op artificiële intelligentie draaien. Er komen geen mensen meer aan te pas. Het werk wordt geleverd door robots, 24 op 7, met een onnoemelijke precisie en efficiëntie. De robots produceren niet alleen, ze doen ook aan permanente data-analyse en kwaliteitscontrole, ze corrigeren zichzelf, ze zien toe op hun eigen onderhoud. De fabrieken zijn zo schoon als een operatiekamer.

Ze maken om de drie seconden een smartphone. Dat zijn er een kleine dertigduizend per dag. Maar, wordt gezegd, weldra zal dat sneller en beter kunnen: de robots leren elke dag bij. En ze zijn nooit moe, of een beetje ziekjes, of ongesteld of ontevreden. Ze eisen geen opslag: hoe langer ze bezig zijn, hoe goedkoper ze worden. Robot is het Tsjechische woord voor (verplichte) arbeid, maar van schending van mensenrechten is hier geen sprake. De factories zijn alleen maar dark in de letterlijke zin: ’s avonds wordt het licht niet aangestoken; robots hoeven niet te zien wat ze doen, ze doen het. 

Een zinnetje van mijn wijze maar nogal conservatieve grootvader bekruipt mij: ‘En moeten we daar nu allemaal voor zijn?’

De geschiedenis leert dat die vraag eigenlijk nooit aan de orde is. Het idee in de vroege negentiende eeuw dat de moderne weefgetouwen van toen moesten worden vernietigd om massale werkloosheid en dus honger en ellende te voorkomen, bleek een misvatting. Tegelijk ben ik er niet echt gerust op: ons model wordt nu wel heel hard op de proef gesteld.

Ons model. Want de rest van de wereld zal moeten volgen. Doen we dat niet dan is het probleem nog groter. In De Tijd bevestigt Stella Li, de nummer twee van de Chinese autofabrikant BYD hoe snel het allemaal gaat. De kop zegt veel: ‘BYD heeft 122.000 ingenieurs, ons inhalen wordt moeilijk.’ Ze heeft het, voor alle duidelijkheid, over menselijke ingenieurs…

Maar, zegt ze aan het eind van het interview, ten behoeve van haar Europese concurrenten: ‘Als ze snel handelen en effectiever beslissingen nemen, kunnen ze hun achterstand zeker wegwerken. Als ze met een open vizier de concurrentie aangaan, maken ze een kans.’ Monty Python zong het al in het hilarische ‘I like Chinese’: ‘They're always friendly and they're ready to please.’

En dat dus allemaal op de dag dat afscheid is genomen van Willy Naessens. In Elsegem. De naam is zo mooi als het dorp zelf. Zulke ondernemers maken ze niet meer, zegt de hele wereld. Dat is natuurlijk niet waar, maar het is wel juist.

Ik heb Willy Naessens een eerste keer ontmoet in de kiescampagne van 2010. Ik liep in Oudenaarde op een zaterdagmiddag flyers uit te delen. Veel volk op straat, zonnige dag, vriendelijke mensen. Plots blijft er midden op de weg een grote auto staan – een Jaguar, Rolls-Royce, Bentley? De chauffeur stapt uit. Het is Willy Naessens, hij komt naar mij toe. Hij geeft mij zijn kaartje, en zegt dat hij mij dringend wil zien, ‘nog veur de kiezinge’. Ondertussen zijn de andere auto’s aan het toeteren. Naessens zwaait, en zegt: ‘Moar wacht toch ne kier wa!’ Zulke ondernemers maken ze niet meer.

In Het Laatste Nieuws staat een prachtstuk: hoe Elsegem zich opmaakt voor het afscheid. Er wordt herinnerd aan Willy’s vader, Gerard. Hij heeft ooit aan zijn zoon een wijze boodschap meegegeven: ‘Als ge in de kiekens blijft gaat ge nooit ten elven begraven worden.’ Het kippenkweken werd vervangen door den bouw. De rest is aardrijkskunde en geschiedenis. En de betere elf uur-begrafenis.

Elsegem zelf is er ook beter van geworden. Een ex-schepen zegt het onomwonden: ‘Zonder Willy zouden onze opcentiemen hier een stukske hoger hebben gelegen.’ Hij vertelt ook dat het schepencollege drie dagen te gast is geweest in Willy’s kasteel in Normandië. Zulke politici maken ze niet meer.

Willy koopt elk jaar 15.000 flessen champagne, wijn, noem maar op, om uit te delen. Willy laat op de dag van de kermis Dana Winner zingen in de mis. Na de mis krijgt iedereen twee bonnekes voor consumpties. En als er iets te doen is zijn het zijn ex-werknemers die het dorp optuigen. Onbetaald. Ook als Willy aandringt op betaling. ‘Pree is werken,’ zeggen ze. Ze doen het voor hun plezier.

Willy weet dat ‘het ene plezier is het andere waard’ veel meer is dan een Vlaams gezegde. Het is de economie zelf. Hij noemt zijn personeel mijn rijkmoakers.

Hoe zeg je dat in het Chinees?           

Doorbraak, 15 april 2025