De Coronacrisis heeft grote schade aangericht. Maar het is zonder meer een pluspunt dat ze ook problemen op scherp heeft gezet die er eigenlijk al langer waren, maar alsnog onder de waterlijn bleven. En uiteraard draait het altijd om geld. Een politiek probleem is heel vaak een financieel probleem zonder economisch vanzelfsprekende oplossing. Dat is zo én in België én in Europa. Tussen die twee is er trouwens één grote, opvallende en ongeveer alles bepalende gelijkenis: het verschil tussen zuid en noord.

Dat is al veel langer zo, maar het is pas sinds de eurocrisis echt beginnen opvallen. Eurostat publiceerde toen Europese kaarten waar bijvoorbeeld de werkloosheidsgraad werd voorgesteld door kleuren: groen was ok, geel iets minder, en dat ging dan naar oranje en ten slotte bruin voor gebieden met meer dan 30% werkloosheid. En jawel: groen, dat was het noorden; bruin het zuiden. Én in de EU én ook binnen België. Vlaanderen bijna integraal groen; Brussel en Wallonië nergens groen. En opvallend: Duitstalig België, ook helemaal groen.

Met jarenlang alweer dezelfde oplossingen: transfers van noord naar zuid. Solidariteit, zeg maar. Maar én in Europa én in België begint die te kraken. Om verschillende redenen. Om te beginnen stopt solidariteit op het moment dat ze hem/haar die solidair is te gronde dreigt te richten. Solidariteit is ook per definitie gericht op beterschap: ik help, in afwachting van betere tijden. Maar het wordt moeilijk als die betere tijden er nooit lijken te komen. Solidariteit stopt ook als ze wordt ervaren als oneerlijk, onfair. Concreet: hoe leg je aan een Nederlandse treinbegeleider uit dat hij pas op zijn 65ste  met pensioen kan, maar dat zijn Franse collega dat al kan op zijn 52ste ? En dus is er op het moment dat ik dit schrijf een diepe Europese crisis.

De verslaggeving daarover is zeer merkwaardig. Landen die alleen willen geven als de landen die ontvangen eerst orde op zaken stellen, en niet alleen met woorden maar ook met daden, worden in onze vaderlandse media steevast vrekkig genoemd. Bij van Dale synoniem van inhalig, gierig en hebzuchtig. Niet zo fraai dus.

Maar nog erger: die vrekkige landen, wordt gezegd, zijn het Europees project niet genegen. Dit – uiteraard – in fel contrast met ons land, dat met groot genoegen 10, 12, 15 miljard (de cijfers variëren) naar de EU gaat brengen. Kennelijk kan onze miljardenput niet groot genoeg zijn. Waarmee België zich zichtbaar enthousiast schaart achter de Zuid-Europese landen; allicht omdat we zelf alle kenmerken hebben van een Zuid-Europees land, ook al zijn we een zogenaamde netto-betaler.

Anders dan bijvoorbeeld Nederland, de woordvoerder van de vrekkigen. In 2019 was het Nederlandse begrotingsoverschot zo groot als het Belgische tekort. Een gevolg van hervormingen die moeilijk en soms zelfs pijnlijk waren. Hervormingen die de vrekkigen nu ook vragen van de anderen. Met de beste wil van de wereld: ik begrijp niet wat daar abnormaal, onmenselijk, oneerlijk of on-Europees aan is. Want laat het duidelijk zijn: de solidariteit is niet weg; ze wordt gekoppeld aan verantwoordelijkheid. Is dat niet normaal?

Men kan het even zo goed omkeren en zich afvragen waar men de arrogantie vandaan haalt om te eisen dat die landen, zonder hervormingen,  blijvend geld krijgen? Guy Verhofstadt heeft toch niet de hele Unie besmet?

De parallel met België is opvallend en totaal. De discussie over hoe ver de solidariteit moet gaan; de vanzelfsprekendheid waarmee die solidariteit wordt opgeëist; de vraag over wanneer het begin van de Waalse relance eindelijk te zien zal zijn; de vraag naar de link tussen het gevoerde beleid en de ronduit slechte economische prestaties: het is ons allemaal zeer bekend.

In De Morgen wijst Alain Gerlache op een PS-slogan van bijna veertig jaar terug, een slogan van wijlen Dieu zelf, van Guy Spitaels: ‘Het zal moeilijk zijn, maar de Walen komen erdoor.’ Daar is dus veertig jaar lang niets van te zien geweest… Ondanks talloze relanceplannen.

Meer zelfs: het verschil met Vlaanderen wordt jaar na jaar groter. Jan Denys van Randstad spreekt in zijn laatste rapport over ‘groeiende divergentie’. En het blijkt: als het over de werkzaamheidsgraad gaat, doen in de EU alleen Italië, Brussel (!!) en Griekenland het nog slechter. Concreet: in 2019 was in Wallonië 64,6 % van de actieve bevolking aan de slag; in Nederland was dat 80,1 %. Eerder signaleerden we op Doorbraak dat de werkzaamheidsgraad van mensen met een niet-EU-origine in Wallonië in twee jaar tijd met 6,2 procentpunt was gedaald… In Wallonië is 32,5 procent van die mensen aan het werk; in Vlaanderen is dat 50,5. En ook dat moet veel beter kunnen.

Nu Corona economisch hard toeslaat blijkt dat onze Franstalige landgenoten weer demandeurs zijn. Een gevolg ook van de zesde staatshervorming en de toen gewijzigde financieringswet: daarin zit een mechanisme waarbij financiering gekoppeld wordt aan economische prestaties. Wallonië en Brussel dreigen daardoor om twee gecumuleerde redenen flink wat geld te verliezen en vragen daarom meer geld via een opnieuw gewijzigde financieringswet. De afwijzing van de staatshervorming behoort dus tot het verleden: omwille van het smeer. En dat is voor zo ver ik mij herinner nooit anders geweest..

Maar er moet mij iets van het hart. Ook Vlaamse commentatoren gaan er veel te makkelijk van uit dat de belabberde Waalse economische toestand moet blijven wat hij is, als ze er al niet van uitgaan dat het in de nabije of verre toekomst  alleen maar slechter kan worden. Alsof het om een door de goden gestuurd noodlot gaat. Ik bestrijd dat.

Ik wil niet cynisch zijn maar het is juist dat uitgerekend door die belabberde toestand het relatief makkelijk moet zijn om erop vooruit te gaan. Alleen moet de Waalse politiek dan wel het kader creëren waarbinnen dat kan. Alleen als Wallonië stap voor stap afstand neemt van het – met dank aan de gouverneur van de Nationale Bank - bijna-communistische model (zie ook Doorbraak op 14/7), kan het zich uit de achterstand loswerken.

Vlaanderen mag in deze best vrekkig zijn. Natuurlijk moeten we solidair zijn – nog maar eens: het zou zeer dwaas zijn bewust aan te sturen op de verarming van onze dichtste buren en handelspartners – maar het is volstrekt niet verboden dat in alle vriendschap en vertrouwen te koppelen aan hervormingen. Waarbij de financiering stopt als de hervorming stopt. De Europese Unie leert ons dezer dagen dat dat kan.

Sympathiek klinkt dat niet, maar het is wel een waarheid als een koe: finance is a gun; politicians can pull the trigger.