Nee, ik ga het niet hebben over Acid. Maar toch, één ding: verstaat u wat die man zegt? Ik bedoel: als u hem hoort spreken, begrijpt u dan wat hij zegt? Ik niet. Ook niet als ik nog eens luister en de tv wat harder zet. Ik ben beslist niet de maat van alle dingen, maar het kan niet dat ik de enige ben. Het is mij een raadsel waarom de wereldberoemde You Tuber nergens ondertitels kreeg.

Ik las dat Acid tweetalig is. Hij spreekt Blankenbergs als hij Nathan Vandergunst is, maar dat horen we zelden of nooit. Hij spreekt een eigen taal, een mengeling van Blankenbergs en het Nederlands van Zeeland, op You Tube. Deze mengeling heeft hij voorts gecreoliseerd met slecht Engels. Wat helpt als je een erg beperkte woordenschat hebt en niet op ‘ontmaskeren’ kan komen en dan maar ‘exposen’ zegt. Met die koeterwaalseigen taal zou hij ook zijn bereik hebben vergroot. Toen hij had gehoord tot welke straf hij was veroordeeld, viel het op dat hij van de ene taal naar de andere schakelde. Hij was van zijn melk.

Taal is een wonderbaarlijk instrument. Ik raak er niet op uitgeluisterd. Hoe iets wordt gezegd heeft minstens zoveel betekenis als wat er wordt gezegd. 

De taal van Acid doet mij denken aan Eddy Wally. Die sprak ook een eigen taal. Ook bij hem was dat een mengeling van Vlaams en Hollands, alleen het slechte Engels ontbrak. Eddy had Nederlands geleerd door naar Hollandse collega’s te luisteren, naar smartlapzangers als de Zangeres zonder Naam of Gert en Hermien.

U zal het niet geloven, maar er is onderzoek gedaan naar Eddy’s taalgebruik. Daaruit is gebleken dat hij, zoals Acid, niet alleen een zeer beperkte woordenschat had maar ook zwaar dyslectisch was. Toch kon hij teksten schrijven: met flarden zinnen en woorden die hij kende uit andere liedjes.

Zoals dat overigens eeuwenlang het gebruik was. Zelfs het aloude Hebban olla vogala zou de eerste regel zijn van een liedje dat de West-Vlaamse monnik, kopiist van Latijnse teksten in een klooster in Kent, nog kende uit zijn jeugd. Vandaag zou dat Ik ben zo eenzaam zonder jou zijn.

Al is wat men over Eddy Wally heeft uitgevogeld niet helemaal waar, denk ik. ‘Ik spring uit een vliegmachien, enkel om jou te zien’ is poésie pure over waanzinnig verlangen.

Kijken en luisteren naar Nederland en dat dan imiteren was in Eddy’s topjaren overigens niet zo uitzonderlijk. Ik schreef eerder al (https://doorbraak.be/taalstrijd) hoe iemand zich afvroeg waarom BRT-journalisten, en ik dus ook, in de jaren ‘80 Ollands spraken. Dat was namelijk verplicht . De allerkleinste afwijking waardoor je bijvoorbeeld kon horen waar iemand vandaan kwam, was op de gevreesde stemtest bij het BRT-examen fataal. In mijn tijd deden we met 1400 als eerste onderdeel van het examen die stemtest. Na die eerste proef – er volgde nog een tweede – schoten er nog 200 kandidaten over.

Dat was, denk ik nu, overdreven. Horen waar iemand vandaan komt wordt overal in de wereld taalkundig getolereerd. Bij ons toen niet. We waren op dat punt hypercorrect. Maar ik weet het: het is heel fout om de tijd van toen te beoordelen met het (ook weer tijdelijke) inzicht van vandaag.

Het paste wel in de tijd. Dat begon al in de humaniora met de ABN-kaart. Wie betrapt werd op dialect spreken, verloor punten. En er was zelfs een nutsargument. Men zei ons – vandaag word je daarvoor aan de schandpaal gezet - dat wij de ‘toekomstige elite van Vlaanderen’ waren als we maar het dialect lieten vallen. De superior kwam zelf uit Ninove, waar ze vis uitspreken als vies. Daardoor sprak hij hypercorrect elke Piet aan als Pit. Een jaargenoot had het ongeluk Willy Coupillie te heten. Toen we ons eindrapport moesten krijgen herkende die bij de naamafroeping zijn eigen naam niet.

In de eerste kandidatuur Germaanse kregen we een heel boek te verwerken: een lijst van een paar honderd bladzijden met zeg niet … , zeg wel … Dat paste helemaal in de sfeer van de taallessen die toen ook op radio en televisie werden gegeven. Goed bedoeld, maar Tony Corsari – de quizmaster uit de jaren zestig die gewoon maar uitstekend Nederlands sprak – was stukken efficiënter. De taalleraren van de omroep hebben nooit één deuk in het pakje boter van het taalgebruik geslagen; Corsari wel. Corsari confronteerde Vlaanderen daarnaast ook nog eens met fundamentele vragen als ‘Waarom zijn de bananen krom?’

Ook in de politiek valt het op hoe de tijden veranderd zijn. Vader Eyskens sprak uitzonderlijk verzorgd Nederlands; zijn zoon ook. Wilfried Martens was in zijn jeugd lang ziek geweest en luisterde met een transistorradio naar de Nederlandse radio. Zei ook – dat is een minpunt – dat hij het dialect waarin hij was opgevoed niet meer kende. (Eddy Wally kwam ooit na een optreden in de VS uit een vliegtuig en zei dat hij ‘only nog English kon speaken’.)

De laatste Vlaamse politicus die Nederlands spreekt is Geert Bourgeois. Hij is op dat punt trouwens strikt in de leer. Nooit vergeet ik een vergadering waarin een tekst met daarin een nogal cruciaal standpunt moest worden goedgekeurd. Bourgeois haalde er eerst alle taalfouten uit. De Wever kreeg het op zijn heupen: ‘Azze kik doed zin godde gaa zelfs oit maan overlaadensberiecht de toalfouten oalen!’

In De Morgen schrijft Bart Eeckhout dat Acid aan jonge mensen een taal heeft gegeven voor hun verontwaardiging. Die taal klinkt als wartaal. In De Zevende Dag wordt een andere influencende YouTuber opgevoerd. Hij zegt dat Acid Robin Hood is. Of Robin Hood ook mensen aan de paal mag praten die er niets mee te maken hebben, vraagt Lisbeth Imbo. De influencer raakt niet uit zijn verontwaardigde gedachten en dus ook niet uit zijn woorden. De stilte die daarop volgt is bijzonder pijnlijk.  Het ontbreekt hem aan taal. ‘We laten je even nadenken,’ zegt Lieven Verstraete. Dat is een gouden tip. Al heb je daarvoor misschien wel goed Nederlands nodig.  

Doorbraak, 27 februari 2024